İdlib'de Suriye rejiminin saldırılarında son iki haftada 13 asker şehit olurken çok sayıda asker de yaralandı. İdlib neden değerli? Bölgede kim ne istiyor? Türkiye'nin hangi noktalarda askeri var ve son durum nasıl?
Milli Savunma Bakanlığı bugün İdlib'de Suriye ordusunun topçu ateşinde beş askerin hayatını yitirdiğini, beş askerin de yaralandığını açıkladı.
Saldırıya misliyle karşılık verildiği, belirlenen amaçların ateş altına alındığı açıklandı.
İdlib'de geçen hafta düzenlenen akında da 5'i asker 3'ü sivil işçi olmak üzere 8 kişi şehit olmuştu.
Emekli Yüzbaşı Metin Gürcan'ın son duruma ait değerlendirmesi
İdlib'in kıymeti ne?
BBC Türkçe'de yer alan habere göre Suriye'nin kuzeybatısında, Türkiye hududunda yer alan İdlib eyaleti, hükümete karşı gayret yürüten silahlı kümelerin elinde kalan son büyük yer.
Bu nedenle, Suriye'deki iç savaşın üç kıymetli aktörü hükümet, Rusya ve Türkiye açısından İdlib'deki gelişmeler büyük kıymet taşıyor.
Burası, ölçülü olarak nitelendirilen muhalif kümeler ve birtakım cihatçı örgütlerin denetimi altında bulunuyor. Bu kümelerden kimileri Türkiye'nin dayanağını alıyor.
İdlib'in geri alınması halinde, Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ve onu destekleyen Rusya, savaşın istedikleri üzere sonuçlanmasını büyük oranda sağlamış olacaklar.
Esad, Ekim ayında bölgeye yaptığı ziyaret sırasında, İdlib'i Suriye'nin genelindeki “kaos ve terörü sonlandırmanın anahtarı” olarak nitelendirmiş ve “İdlib'deki cihatçıların hezimete uğratılmasıyla birlikte savaş da sona erecektir” demişti.
Bu nedenle Suriye hükümeti, Rusya'nın da takviyesiyle 2019'un son aylarından bu yana İdlib'deki operasyonlarını ağırlaştırdı.
İdlib nerede ve yapısı nasıl?
Suriye'nin 14 eyaletinden biri olan İdlib, ülkenin kuzeybatısında, Türkiye hududunda yer alıyor.
İdlib; Harem, Cisr eş-Şuğur, eyaletle tıpkı ismi taşıyan İdlib, Ariha ve Maarat El Numan kentlerinden oluşuyor.
2011 yılında savaş öncesinde yapılan sayımda eyaletin nüfusu 1,5 milyon çıkmıştı.
Ancak savaş periyodunda gerek buradan kaçanlar gerekse de buraya öbür yerlerden yerleştirilenler olması nedeniyle, nüfus ve demografik yapısında değişiklikler olduğu kestirim ediliyor.
İç savaşın başlamasından bu yana neler yaşandı?
İdlib, 2011 yılında hükümet aykırısı protestolarla başlayan lakin birkaç aylık bir müddet içerisinde silahlı çabayla iç savaşa dönüşen karışıklıkta en değerli yerlerden birisi.
İlk etapta Özgür Suriye Ordusu'nun (ÖSO) denetimine geçen İdlib eyaletinin büyük bir kısmı daha sonra hükümet tarafından geri alındı.
2015 yılında ise El Düstur kontaklı El Nusra Cephesi'nin denetimine giren İdlib, bu tarihten sonra bilhassa cihatçı örgütlerin en güçlü olduğu yerler ortasında yer aldı.
Suriye ordusunun denetimini büsbütün kaybetmesi ve ülkenin öbür yerlerindeki çatışmalara odaklanmasıyla birlikte, o tarihten bu yana da eyaletin değerli kısmı cihatçı kümelerin denetimi altında bulunuyor.
Cihatçı kümeler, bir devir kendi ortalarında da güç çabası nedeniyle çatışmaya girdi.
2019 başından bu yana ise eyaletin değerli bir kısmına El Esas irtibatlı Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) hakimiyet kurdu.
Eyaletin hududa yakın kısımları ise Türkiye takviyeli Suriye Ulusal Ordusu tarafından denetim ediliyor.
Suriye Ulusal Ordusu'na mensup yüzlerce savaşçının, Suriye ordusuna karşı verilen çabaya katılmak üzere HTŞ denetimindeki güney ve batı bölgelerine kaydırıldığı bildirildi.
İdlib ayrıyeten, son birkaç yıldır Halep, Doğu Guta, Duma ve Hama üzere yerlerde silahlı kümelerin denetimi hükümete geri vermek için yaptıkları muahedeler kapsamında, silahlarıyla birlikte ayrılmalarına müsaade verilen savaşçıların da getirildiği yer oldu.
ABD Savunma Bakanlığı, Temmuz 2019'da yaptığı bir açıklamada, İdlib'de “20-30 bin civarında terörist” bulunduğunu belirtti. ABD'nin Orta Doğu'dan Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Michael Mulroy da, İdlib'i “dünyada el Esas müttefiklerinin en büyük toplanma alanı” olarak nitelendirdi.
Rusya da İdlib'deki El Düstur irtibatlı savaşçıların sayısının 25 bin civarında veriyor.
Türkiye ve Rusya'nın İdlib'deki rolü ne?
Suriye'deki iç savaşın başından bu yana zıt kümeleri destekleyen Rusya ve Türkiye ortasında 15 Temmuz 2016'daki darbe teşebbüsünün akabinde ağırlaşan görüşmeler Suriye açısından da değerli sonuçlar doğurdu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Lideri Putin'in Mayıs 2017'de Soçi'de yaptıkları görüşmede, harita üzerinde Suriye'deki dört noktada çatışmasızlık bölgelerinin kurulmasına karar verildi. Bu bölgelerden birisi de İdlib'di.
Diğer bölgeler Dera, Doğu Guta ve Hama, Suriye hükümetinin denetimi altına geçti. Bu bölgelerden çıkarılan savaşçıların yerleştirildiği İdlib, hala Suriye hükümetinin denetimi dışında kalan tek çatışmasızlık bölgesi.
Türkiye'nin hangi noktalarda askeri var?
Türkiye, İdlib'de 12 askeri müşahede noktası oluşturdu.Tarafların çatışmaya girmesini engellemek maksadıyla Rusya da buraya askeri noktalar yerleştirdi. Ayrıyeten, İdlib'in hava alanı da Rus Hava Kuvvetleri tarafından denetim edilmeye başlandı.
Ayrıca taraflar ortasında çatışma yaşanmaması için Rusya'nın koordine ettiği bir sistem da geliştirildi. Buna nazaran, Suriye ve Türkiye, askerlerinin nerelerde bulunduğunu ve hangi yollardan geçiş yaptıklarını birbirlerine Rusya üzerinden bildiriyor.
Eylül 2018'de İdlib konusundaki diplomatik süreç hızlandı.
Suriye ordusunun buraya yönelik bir operasyon başlatmayı planlamasının akabinde Putin ile Erdoğan biraraya gelerek, İdlib'de silahlardan arındırılmış bir bölge kurulması konusunda muahedeye vardı ve hükümet de planladığı operasyonu erteledi.
Anlaşma kapsamında, silahlı örgütler ile Suriye ordusu ortasındaki temas çizgisinde 15-20 kilometre genişliğinde silahtan arındırılmış bir bölge kuruldu ve silahlı örgütler ağır silahlarını çekti.
2019'un ikinci yarısında İdlib'deki çatışmalar daha da arttı. Putin, Ağustos ayında Erdoğan ile yaptığı görüşmenin akabinde İdlib'deki “teröristlerin ortadan kaldırılması için” muahede sağladıklarını söyledi.
Türkiye ise İdlib'e yönelik şiddetli bir askeri oprasyon düzenlenmesi halinde yeni bir göç akınıyla karşı karşıya kalmaktan edişe ediyor.
Birleşmiş Milletler, Aralık sonunda yaptığı bir açıklamada İdlib'deki operasyonlar nedeniyle 250 bin kişinin konutundan ayrılmak zorunda kaldığını belirtirken, Erdoğan da 1 milyon sığınmacının Türkiye hududuna hakikat ilerlediğini söyledi.
2019 sonlarına gerçek Esad hükümeti, İdlib'in denetimini geri almak için operasyonlara başladı. Bu operasyonlara Rusya da havadan takviye veriyor.
Suriye hükümetinin stratejisi ne?
Esad hükümeti, bilhassa son birkaç hafta içerisinde İdlib'deki operasyonlarını ağırlaştırdı.
Suriye ordusu, birkaç hafta evvel İdlib'in en büyük kentlerinden biri olan Maarat El Numan'ı etrafındaki 30'a yakın yerleşim yerini ele geçirdi.
Böylece Türkiye'nin İdlib'deki 12 müşahede noktasından ikisi büsbütün Esad rejiminin denetimi altındaki bölgede kaldı.
Suriye ordusunun kısa vadede maksadının Halep-Lazkiye ortasını bağlayan M4 ve M5 karayollarının denetimini ele geçirmek olduğu; bu nedenle kuzeye hakikat ilerlemeye devam edeceği kaydediliyor.
Bu maksadın gerçekleşmesi durumunda, Suriye hükümeti İdlib'in yarısından fazlasında kontrolü yine sağlamış ve Türkiye'nin de toplam yedi müşahede noktası rejim tarafından çevrelenmiş olacak.
Sahadaki son durum nasıl?
Türkiye, İdlib bölgesindeki askeri desteklerini Cilvegözü hudut kapısından geçirip Sarmada ve İdlib kenti üzerinden ulaştırıyor.
Türkiye, geçen hafta sabah saatlerinde Suriye ordusunun top atışıyla destek birlikleri taşıyan konvoyu amaç aldığını açıkladı. Suriyeli mahallî kaynaklar ise Sarakıb'ın batısında Türkiye'nin yeni bir müşahede noktası kurmaya çalıştığı ve bunun maksat alındığını öne sürüyor. Rusya, Türkiye'nin askerlerinin hareketini kendisine bildirmediğini söylüyor.
Bugün meydana gelen akının Taftanaz kentine yakın bir noktada yaşandığı bildiriliyor.
Suriye hükümeti, son haftalarda Rusya'nın hava dayanağıyla ilerleyişini sürdürdü.
Suriye ordusu, kısa bir müddet evvel İdlib kentinin güneyinde, Lazkiye-Halep ortasındaki M4 karayolu ile Şam-Halep ortasındaki M5 karayolunun kesişme noktasındaki kritik Serakıb kentini ele geçirdi.
Ayrıca, Suriye ordusu M5 karayolunun çok büyük bir kısmının denetimini de tekrar ele almış durumda. Türkiye'nin bu bölgedeki kimi müşahede noktaları artık hükümetin denetimi altına geçen yerlerde kaldı.
Bu bölgede, Türkiye'nin yanı sıra İran ve Rusya'nın da müşahede noktaları bulunuyor.
Suriye ordusu açısından bir öbür kritik nokta da Cisr eş-Şuğur. Türkiye'nin askeri müşahede noktasının bulunduğu bu kente de vakit zaman hava operasyonu düzenleniyor. Bu kent, M4 karayolunun güvenliğinin sağlanması açısından büyük kıymet taşıyor.
