Dünya Bankası, koronavirüs salgını nedeniyle 2020 yılında global iktisadın yüzde 5, kişi başı gayrısafi yurtiçi hasılanın (GSYH) da yüzde 6,2 küçüleceğini iddia ediyor.
Bu öngörünün gerçek olması halinde, dünya iktisadı İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana en derin resesyonunu ve son 150 yılın en makus dördüncü ekonomik daralmasını yaşayacak.
BBC Türkçe'de yer alan habere nazaran, Dünya Bankası'nın Kalkınma Beklentileri Küme Yöneticisi Ayhan Köse ve Kıdemli Ekonomist Naotaka Sugawara, hususla ilgili yaptıkları tahlilde, birçok ülkede kişi başı GSYH'nin 1870'ten bu yana en büyük düşüşünü kaydedebileceği belirtildi.
1870 yılından bu yana global iktisat 14 kere resesyona girdi. Bu resesyonlar neden yaşandı ve ekonomik maliyeti ne oldu?
1876 (Daralma: %2,1)
1876 yılındaki resesyon, 1873 paniği olarak bilinen devirde başladı. Yaşanan derin mali kriz nedeniyle Avrupa ve Kuzey Amerika'da başlayan resesyon 1879 yılına kadar sürdü.
Bu periyotta global ekonomiyi olumsuz etkileyen gelişmeler ortasında ABD'de yüksek enflasyon, başta demiryolları olmak üzere çok yüklü ölçülerde yapılan spekülatif yatırımlar, Almanya ile ABD'de çift metal para sisteminden altının kullanıldığı tek para sistemine geçilmesi ve Fransa-Prusya Savaşı yer alıyor.
1885 (Daralma: %0,02)
1882 ile 1885 yılları ortasında ABD'de görülen resesyon nedeniyle global iktisat de küçüldü.
ABD'de 38 ay devam eden bu resesyon, tarihte ülkenin gördüğü üçüncü en büyük yavaşlama oldu.
ABD'de Mayıs 1884'de Grant and Ward isimli kurumun batmasının sonucu pay piyasalarında sert satışlar görüldü.
1893 (Daralma: %0,8)
1893 yılında yeniden ABD'de başlayan bu derin ekonomik krizin tesirleri 1897'ye kadar devam etti.
Kriz, iktisadın neredeyse tüm kesimlerini etkilerken birtakım siyasi sonuçları da beraberinde getirdi.
ABD tarihinde birinci sefer, işsizlik oranı yıllarca yüzde 10'un üzerinde kaldı.
Ayrca, birçok bölümde üretimin durmasıyla iktisat küçüldü ve birkaç yıl boyunca deflasyon görüldü.
1908 (Daralma: %3)
1907 yılında yeniden borsaların çöküşüyle başlayan panik, 20'nci yüzyılın birinci mali krizine yol açtı.
Bu yıl, 1930'daki Büyük Buhran'dan sonra dünya iktisadının en büyük daralmayı yaşadığı periyot olarak tarihe geçti.
Yaşanan resesyon bir dizi değerli sonucu oldu. Bunlar ortasında ABD Merkez Bankası (Fed) sisteminin kurulmasına yol açan mali bir ıslahat devri başlatıldı.
Ekonomistler, 1907 yılındaki krizin, New Yorklu birçok bankacının merkez bankasının ekonomik istikrarlar için rolü ve değerini anlamalarına yardımcı olduğunu savunuyor.
1914 (Daralma: %6,7)
Ekonomistler, tarih anlatımında bu periyotta yaşanan ekonomik krizin Birinci Dünya Savaşı'nın gölgesinde kaldığını düşünüyor.
Birinci Dünya Savaşı'na giden süreçte devletler ortasındaki askeri tansiyonun yükselmesi global piyasalarda önemli satışların yaşanmasına ve bu da finansal bir krizin tetiklenmesine yol açtı.
Ellerindeki menkul değerlerin mali karşılığını alamayacağından telaş eden yatırımcılar, pay ve tahvil piyasalarında yüklü satışlar yaparak, nakde dönmeye başladı.
Londra ve ABD borsaları, gelen satışların akabinde 31 Temmuz tarihinde kapatıldı. Londra beş ay; ABD ise dört ay boyunca kapalı kaldı.
Londra'daki King's College'tan Çağdaş Tarih Öğretim Üyesi Prof. Dr. Richard Roberts, “Ağustos ve Eylül aylarında altı hafta boyunca Yeni Zelanda, Tokyo ve Denver Maden Borsası hariç dünyadaki tüm borsalar kapalı kaldı” dedi.
1917-1921 (Daralma: %4,4)
Birinci Dünya Savaşı'nın yarattığı ekonomik meseleler dört yıl süren bir resesyona neden oldu.
Savaş'ın son periyotlarında, 1917 yılında başlayan yavaşlama, dört yıl boyunca tesirini gösterdi.
1930-1932 (Daralma: %17,6)
20'nci yüzyılın en derin ekonomik krizi olan Büyük Buhran, 1929 yılında New York Borsası'nın çökmesiyle başladı.
Hisse fiyatlarının çakılmasına yol açan yüklü satışların yaşandığı gün tarihe Kara Perşembe olarak geçti.
Borsanın çökmesinin akabinde birçok şirket iflasını açıklarken, yüz binlerce insan da işsiz kaldı.
ABD ve Avrupa, başlayan finansal krizin tesirlerinin derin hissedildiği yerler oldu.
1938 (Daralma: %0,5)
Büyük Buhran'ın akabinde başlayan toparlanma süreci devam ederken, global iktisat 1937 yılında tekrar krize girmeye başladı.
ABD Ekonomik Araştırmalar Dairesi'ne nazaran, Mayıs 1937 ile Haziran 1938 ortasındaki bu daralma, ABD'nin 20'nci yüzyılda yaşadığı en derin üçüncü ekonomik küçülme oldu.
ABD'de gerçek GSYH, yüzde 10 düşerken, işsizlik de yüzde 20'yi aştı. Sanayi üretimindeki düşüş ise yüzde 32'ye ulaştı.
Ekonomistler, krizin ardında Fed ve ABD Hazine Bakanlığı'nın uyguladığı siyasetler ile mali sıkılaştırmanın piyasada likiditenin azalmasının yattığını söylüyor.
1945-1946 (Daralma: %15,4)
Bu devirde yaşanan resesyonun temel nedeni İkinci Dünya Savaşı oldu.
70'ten fazla ülkenin katıldığı savaş, Avrupa ve ABD'de yarattığı tesirlerle global iktisadın temellerinde önemli değişimlere yol açtı.
1975 (Daralma: %0,8)
İkinci Dünya Savaşı'nın akabinde yaşanan krizin atlatılmasıyla ekonomik canlanma süreci başladı.
Ancak 1970'lere gelindiğinde global iktisat resesyon ile yüksek enflasyonun birebir anda görüldüğü stagflasyon periyoduna girdi.
Bunu tetikleyicisi, 1973 yılındaki petrol krizi ve ABD Lideri Richard Nixon'ın aldığı bir dizi kararla Bretton Woods sisteminin sona ermesi oldu.
1982 (Daralma: %1,3)
1973 yılındaki petrol krizinin akabinde 1979 yılında yaşanan güç krizi, yeni bir resesyon devrini tetikledi.
Bu kriz, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeleri etkiledi. ABD ve Japonya üzere ülkeler krizden nispeten erken çıkarken, öteki OECD ülkelerinde başta işsizlik olmak üzere krizin tesirleri 1980'lerin ortasına kadar sürdü.
İkinci Dünya Savaşı'nın akabinde bu periyoda kadar görülen en derin kriz olarak kayıtlara geçti.
1991 (Daralma: %0,3)
1990'lara gelindiğinde dünya tertibinde bir dizi değerli değişiklik yaşandı.
Bir yanda Soğuk Savaş'ın sonu, öbür yanda da Körfez Savaşı ile yaşanan petrol krizi global iktisat üzerinde baskı yaratmaya başladı.
Devletlerin savunma harcamalarının düşmesi, borçlanmanın artması, tasarrufun azalması ve 1980'lerdeki patlamanın akabinde inşaat kesiminin yavaşlaması makroekonomik istikrarları bozmaya başladı.
Buna ek olarak, enflasyon ile tüketici ve iş dünyası inanç endekslerindeki düşüş karşısında merkez bankalarının uyguladığı siyasetler da problemleri artırdı.
Bunların sonucu Batı ülkeleri başta olmak üzere global iktisatta yine daralma yaşandı.
2009 (Daralma: %2,9)
ABD'de düşük gelirlilere yüksek faizle verilen subprime mortgage kredilerinin geri ödemelerinde yaşanan problemler emlak bölümünün çökmesine neden oldu.
Bunun sonucunda da finans bölümünde büyük çaplı iflaslar görülmeye başlandı.
Uluslararası Para Fonu'na (IMF) nazaran, “Büyük Buhran'dan bu yana görülen en önemli ekonomik ve finansal çöküş” yaşandı.
Yaşanan likidite problemleri tüm dünyayı etkiledi. Fakat krizden en çok etkilenen yerler gelişen ülkeler oldu.
2020 (Beklenen daralma: %6,2)
Dünya Bankası, koronavirüs salgını nedeniyle global iktisadın yüzde 5; kişi başı GSYH'nin de yüzde 6,2 azalacağını öngörüyor.
Çin'de Aralık ayı sonunda birinci kere ortaya koronavirüs nedeniyle dünya genelinde bir dizi tedbir alındı.
Birçok yerde seyahat kısıtlamaları uygulanırken, insanların toplu halde bir ortada olduğu yerlerin büyük bir kısmı kapatıldı.
Bu da ekonomik faaliyetlerin önemli halde olumsuz etkilenmesine yol açtı.
