Tüm dünya salgından kurtulmak için aşının üretilmesini beklerken büyük firmalar yüklü yatırımlarla aşılarını deniyorlar. Üretimden evvel 3 fazdan geçmesi gereken aşıların kimileri son safhaya geldi ve üretim tarihleri de netleşti. İşte bu umutlandırıcı aşı denemelerindeki birinci 10 aşı!
Dünya Sıhhat Örgütü'nün yayınladığı bilgiler ve bilgilerden yararlanılmıştır.
Tüm dünyada şu an 20 milyonun üzerinde onaylanmış olay ve 735 bin mevt bulunuyor, bu olaylardan 12 milyonu güzelleşmiş ve sayı her geçen gün artıyor.
Koronavirüs Çin'de birinci çıktığından beri bilim insanları üzerinde araştırmalara devam ediyor ve tüm dünya aşı çalışmaları için birleşmiş durumda. Global olarak ilerleyen bu aşı çalışmalarının hem süreci çok uzun hem de maliyeti epey fazla.
Peki bu aşıyı üretmek neden bu kadar uzun sürüyor?
Çünkü bir aşının üretilmesi için ön klinik araştırmasından geçmesi ve akabinde 3 fazı muvaffakiyetle tamamlaması gerekiyor. Tüm bu süreçlerin maliyeti ve mühleti çok uzun sürüyor. Bir aşının onay alması ve üretime geçmesi için gereken kademeler şu biçimde:
Ön klinik araştırması: DNA bazlı ya da meyyit virüsler kullanılarak yapılan araştırmaları kapsar, başarılı olanlar aşı adayı olarak kabul edilir ve faz sürecine başlarlar.
Birinci faz: Ekipler aşılarını küçük bir kümeye uygularlar ve 2 ay kadar yan tesir olup olmadığını anlamak için beklerler, müşahede yaparlar.
İkinci faz: Bu sefer aşı yüzlerce şahsa verilir ve aşının yan tesirleri ile bağışıklık sistemindeki tesirlerine bakılmak için aylarca beklenir.
Üçüncü faz: Yan tesirleri ve aşının aktifliğini denetim etmek için aşı binlerce bireye uygulanır ve aylarca hatta yıllarca sonuçları beklenir.
Diğer aşılara bakıldığında bu süreç yaklaşık 4 yıl kadar sürer ve ortalama 5 bin bireye uygulanır ama Covid-19 için birtakım aşı adayları tüm bu süreçleri eş vakitli yaparak 18 ay içerisinde bitirmeyi hedefliyor.
Şu an dünya genelinde 3.faza geçebilmiş 6 aday bulunuyor.
Bunun yanı sıra faz 2'de olan ve son evreye geçmeye çok yakın olan çalışmalar da bulunmakta. Dünyadaki aşı çalışmalarının yanı sıra Türkiye'de de klinik araştırma kademesine gelen adaylar bulunuyor.
1. Oxford Üniversitesi – AstraZeneca (İngiltere ve İsveç)
3. faz çalışmasında olan bu aday virüsün hücreye tutunmasını ve kendini çoğaltmasını engelliyor. Aşının bu kadar süratli 3. faza geçmesinin sebebi ise SARS ve MERS salgınlarında kullanılan/denenen tekniğin uygulanması. Basamakları muvaffakiyet ile geçen bu aşı çalışması şimdiden milyonlarca doz sipariş aldı.
2. Sinovac (Çin)
www.clinicaltrialsarena.com
Zayıflatılmış ya da ölmüş virüs kullanarak geliştirilen bu aşı iki fazı da başarılı bir biçimde tamamladı ve son faz için Brezilya'da çalışmalarına başladı. Faal olmayan virüslerden yararlanıldığı için aşının üretimi de başka aşı çalışmalarına nazaran daha uzun sürüyor.
3. Sinopharm Küme – Beijing Enstitüsü (Çin)
Dünyada en fazla aşı çalışması yapan ülke olarak bilinen Çin'in en büyük kümelerinden biri olan Sinopharm Küme çeşitli enstitüler ile farklı aşı çalışmaları yapıyor. Çin merkezli Sinopharm Grup'un Beijing Enstitüsü ile yaptığı aşı çalışmalarında 2. fazı muvaffakiyetle geçti, son etap için tüm çalışmalarını Abu Dabi'de yapıyor.
4. Sinopharm Küme – Beijing Enstitüsü (Çin)
Yine Sinopharm Grup'un öteki bir enstitü olan Beijing Enstitüsü ile yaptığı aşı çalışmaları da 3. faza geçenler ortasında. Sinopharm'ın yaptığı tüm aşı çalışmalarında öldürülmüş ya da zayıflatılmış virüsler kullanılıyor.
5. Moderna – NIAID (Amerika Birleşik Devletleri)
Virüsün RNA'sının kullanıldığı bu aşı da Amerika'da sona yaklaşmış kıymetli çalışmalardan biri. Bedenin bağışıklık oluşturmasını amaçlayan bu aşı son faza geçti. Beşerler üzerinde denenmeye başlayan birinci aşı çalışması olması ile de bilinen bu aşı satış fiyatını da geçtiğimiz günlerde duyurdu: 32-37 dolar ortası.
6. BioNTech – Fosun Pharma – Pfizer (Almanya, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri)
Virüsün RNA'sı ile geliştiren bu aşı da 3. faza geçebilen çalışmalar ortasında yer alıyor. Türk bilim insanı olan Prof. Dr. Uğur Şahin'in kurucu ortağı olduğu BioNTech firmasının da içinde olduğu bu aşı çalışmaları Türkiye için de büyük kıymet arz ediyor.
7. CanSino – Beijing Biyoteknoloji Enstitüsü (Çin)
DNA aşılamasındaki üzere bir mantığa sahip olan viral vektör tipinde aşı çalışması yapan CanSino 3. faza geçtiğini duyurdu ama Dünya Sıhhat Örgütü'nde 2. fazı bitirmiş olarak görünüyor, şu an olarak son fazdaki aşı çalışmalarına başlayıp başlamadığı kesin değil.
8. Mikrobiyoloji Enstitüsü – Çin Tıp Bilimleri Akademisi – Anhui Zhifei Longcom (Çin)
Haziranda 2. faza geçen bu aşı çalışması başka çalışmalardan viral protein kullanması açısından farklılaşıyor. Bağışıklık sistemi üzerinde çalışan bu aşı çalışmasının kısa vakit içerisinde 3. faza geçeceği düşünülüyor.
9. Çin Tıp Bilimleri Akademisi – Medikal Biyoloji Enstitüsü (Çin)
Faz 1 ve 2 çalışmalarını eş vakitli yapan bu küme da sona yaklaşanlar ortasında yer alıyor. Öldürülmüş ya da zayıflatılmış faal olmayan virüsler ile çalışmalarına devam ediyor. 2. faz çalışmaları haziran ayında başlamıştı, yakın vakitte 3. faza geçilmesi bekleniyor.
10. Inovio – Memleketler arası Aşı Enstitüsü (Amerika Birleşik Devletleri)
DNA tabanlı aşı çalışmaları yapan Inovio 1 ve 2. faz çalışmalarını eş vakitli olarak yürütüyor. Şu ana kadar önemli bir yan tesir ile karşılaşmadılar ve birinci fazda 36 kişinin 34'ünde bağışıklık geliştiğini gözlemlediler. Yakın vakitte faz 2 ve 3 denemelerine başlayacaklar.
Türkiye'de de TÜBİTAK öncülüğünde 8 aşı çalışması bulunuyor.
Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayip Erdoğan tarafından 2 aşı çalışmasının hayvan deneylerini başarılı bir biçimde geçtiği ve bir adedinin klinik safhalar çalışmasına geldiği duyuruldu. Aşı çalışmalarının yanı sıra ilaç geliştirme faaliyetleri de devam ediyor.
BONUS: Rusya bugün prestiji ile koronavirüs aşısını geliştirdiğini duyurdu ve koronavirüs aşısını birinci tescil eden ülke oldu.
Fakat aşı çalışmalarında Dünya Sıhhat Örgütü ile çalışmadığı için ön klinik çalışması ve fazlardan geçmiyor. 18 Haziran'da başlayan aşı çalışmaları 38 istekli üzerinde uygulandı ve hepsinde bağışıklık geliştirdi. Putin'in kızlarından biri de aşıyı yaptıranlar ortasında.
Bunlar da ilginizi çekebilir;
