Türkiye’nin En Uzun ve En Yıkıcı 45 Saniyesiydi: 17 Ağustos 1999’da Hayatını Kaybedenler Anılıyor

Türkiye’nin kuzeyinden uzunluktan boya geçen Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın batı bölümünde 03 01’de meydana gelen zelzele insanları uykularında yakaladı

45 saniye süren zelzelenin merkez üssü İzmit’in Bayan escort Gölcük ilçesi olarak açıklandı 17 Ağustos Sarsıntısı büyüklüğü açısından Türkiye’de meydana gelen en büyük ikinci yer sarsıntısı olarak kayıtlara geçti

17 Ağustos zelzelesinden yaklaşık 3 ay sonra bu defa 12 Escort Kasım’da tekrar Kuzey Anadolu Fay Çizgisi üzerinde merkez üssü Düzce olan bir diğer zelzele daha meydana geldi 7 2 büyüklüğünde olan ve 30 saniye süren Düzce Depremi’nde 845 kişi hayatını kaybetti

17 Ağustos Sarsıntısı gerek nüfus yoğunluğu gerekse de ekonomik faaliyet açısından Türkiye’nin en değerli bölgesini etkiledi

Resmi sayılara nazaran sarsıntıda 18 bin 373 kişi hayatını kaybetti 48 bin 901 kişi de yaralandı 5 bin 840 kişi de kayboldu Ancak bölge halkı can kaybının çok daha yüksek olduğunu öne sürüyor Resmi olmayan kaynaklar can kaybının 50 bin civarında olduğunu sav ediyor

İzmit Körfezi’nin güneyinde bulunan Gölcük Değirmendere ve Karamürsel üzere kimi yerlerde kıyıya yakın kısımların sarsıntıyla birlikte deniz sularının altında kalması can kaybı ve hasar tespitini zorlaştıran en değerli öge olarak gösteriliyor

Başbakanlık Kriz Merkezi’nin zelzeleden birkaç ay sonra yaptığı açıklamaya nazaran en fazla can kaybı yaklaşık 4 bin 500 kişi ile Gölcük’te oldu Kocaeli’nde kayıtlara geçen can kaybı 4 bin olurken Yalova ve Sakarya’da ise yaklaşık 2 bin 500’er kişi hayatını kaybetti Zelzelenin etkilediği İstanbul’un Avcılar ilçesinde ise 976 kişi hayatını yitirdi

Deprem Riskinin Araştırılarak Sarsıntı İdaresinde Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Hedefiyle Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu’nun Temmuz 2010’da yayımladığı raporda zelzelede 364 bin 905 konut ve işyerinin yıkıldığı ya da çeşitli seviyelerde hasar gördüğü belirtildi

Can kayıplarının değerli bir kısmı binaların yıkılması ya da ağır hasar almasının sonucuydu

Jeoloji Mühendisleri Odası 1999 yılında yayımladığı raporda can kaybını artıran en kıymetli 3 ögesi şöyle sıraladı

• Aktif Fay Zonu: Aktif fay çizgisi evvelce bilinmesine karşılık bu çizgi boyunca ağır yapılaşma ve yüksek nüfus potansiyeli hasar ve can kaybını artırmıştır. Fay zonundan uzaklaştıkça bilhassa yamaçlarda ve dağ eteklerinde hasarın olmadığı yahut çok az olduğu görülmektedir.

• Sulu Alüvyon Yer: Bolu-Yalova ortasında fay zonu ve yakın etrafı, son derece yumuşak ve gevşek tutturulmuş kil, kum ve çakıl depolarından ve alüvyon tabandan oluşmuştur. Bu tıp yerler mevcut zelzele şiddetini birkaç misli artıracak olumsuz özelliklere sahiptir.

• Yapım kusurları: Bölge 1. derece zelzele bölgesi hudutları dahilindedir. Hal böyleyken ve zelzele yönetmeliklerine uyulması mecburî iken, sarsıntıdaki ağır hasar ve yüksek oranlı can kayıplarının kıymetli bir kısmı de, üretim yanılgıları, yer kurallarına uymayan yanlış temel dizaynları, makûs personellik ve inşaatlarda kullanılan yapı materyali yanlışları ve çürüklüğünden kaynaklanmaktadır.

17 Ağustos Sarsıntısı iktisat üzerinde de çok önemli olumsuz tesirler yarattı

Farklı kurumların yaptığı hesaplamalara nazaran zelzelenin ekonomik maliyeti 12 ile 20 milyar dolar ortasında değişiyor

Bu maliyeti Devlet Planlama Teşkilatı 15 19 milyar dolar Dünya Bankası da 12 17 milyar dolar Türk Endüstrici ve İş Adamları Derneği TÜSİAD ise 17 milyar dolar olarak hesaplıyor

Depremin akabinde bilhassa yine yapılanma çalışmaları nedeniyle dış kaynak gereksinimi artarken sanayi bölgesinde bir mühlet üretim faaliyetlerine orta verilmesi de iktisadın küçülmesine neden oldu

Türkiye’nin en büyük petrol rafinerisi TÜPRAŞ’ta çıkan yangın günlerce sürdü

Bazı araştırmalar 1999 zelzelesinin yarattığı tesirin 2001’de ekonomik krizinin çıkmasında tesirli olan nedenler ortasında yer aldığını gösteriyor

Depremin yarattığı birinci şokun atlatılmasının akabinde birinci etapta arama kurtarma faaliyetlerine bir müddet sonra da enkaz kaldırma çalışmalarına odaklanıldı

Kızılay ve Sivil Savunma Birlikleri üzere kamu oluşumlarının yanı sıra Arama Kurtarma Timi AKUT üzere özel ve istekli kümeler da yardım çalışmalarında aktif rol oynadı Ayrıyeten İngiltere Yunanistan ABD ve Japonya başta olmak üzere çok sayıda ülkeden yardım vazifelisi geldi

O devirde Demokratik Sol Parti DSP Anavatan Partisi ANAP ve Milliyetçi Hareket Partisi’nin MHP oluşturduğu koalisyon hükümetine sarsıntının vurduğu yerlere yardım takımları ve materyali göndermekte geç kaldığı tarafında ağır tenkitler yöneltildi

Bazı yerlere kurtarma gruplarının ulaşması günler sürdü Kimi noktalarda enkaz kaldırma çalışmaları aylarca devam etti

17 Ağustos’un akabinde zelzele konusu Türkiye’nin en değerli gündem hususu haline geldi

Bülent Ecevit başbakanlığındaki hükümet gerek sarsıntı sonrası yardım ve kurtarma çalışmalarında kullanılmak gerekse de sarsıntının yarattığı ekonomik zararın tesirlerini gidermek için bir dizi yasal düzenleme yürürlüğe koydu Yapılan düzenlemeler ortasında şunlar yer aldı

• Başta Özel İrtibat Vergisi olmak üzere bir dizi yeni vergi getirildi ve bu vergilerin çok büyük bir kısmı hala yürürlükte bulunuyor

• 20 bilim insanı ve araştırmacıdan oluşan Ulusal Sarsıntı Kurulu kuruldu lakin bu Kurul 2007 yılında lağvedildi

• İstanbul’un birçok noktasına sarsıntı konteynırları yerleştirildi ve toplanma alanları belirlendi. Belirlenen toplanma alanlarının büyük bir kısmı daha sonra imara açıldı

• Deprem sigortası zarurî hale getirildi

• Türkiye genelinde arama-kurtarma gruplarının sayısı artırıldı

• İmar yasalarında bir dizi değişiklikler yapıldı. Zelzelenin akabinde yapıların zelzeleye dayanıklılık asılları ve kontrol kuralları değiştirildi. 2007, 2012 ve son olarak 2019 yılında yönetmeliklerde önemli değişikliklere gidildi

Depremin akabinde 170 kamu vazifelisi hakkında misyonu ihmal suçlamasıyla dava açıldı Bu şahısların kimileri misyondan uzaklaştırılırken kimi davalar da vakit aşımı nedeniyle düştü

Ayrıca yıkılan ya da ziyan gören binaların müteahhitleriyle ilgili 2 bin 100 dava açıldı Lakin bu davalarda verilen kararlar ertelendi yahut vakit aşımı nedeniyle düştü

Yalova’da inşa ettiği binaların değerli bir kısmı çöken ve 200’ye yakın insanın hayatını kaybetmesine neden olan müteahhit Veli Göçer’le ilgili yargı süreci sembol davaya dönüştü Göçer 18 yıl 9 ay mahpus cezasına çarptırıldı 7 5 yıl mahpus yattıktan sonra 2011’de tahliye oldu ve geçen yıl kurduğu şirketle tekrar inşaat kesiminde faaliyet göstermeye başladı

İstanbul’un Avcılar ilçesinde enkaz altından canlı çıkarılan ve boynunun üzerine düşen kolonla çekilen fotoğrafı nedeniyle zelzelenin sembol isimlerinden birine dönüşen Ömür Kınay’ın 20 yıl süren hukuk gayreti de Nisan 2019’da sonuçlandı

Anayasa Mahkemesi 2015 yılında ferdî müracaat yapan Kınay’ın zelzelede enkaz altında kaldığı binanın ruhsatsız ve kaçak yapı olduğunun tespit edilmesiyle ömür hakkının ihlal edildiğine karar verdi ve kendisine 27 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti

Hayatını kaybedenler için Gölcük Yalova ve Sakarya’da anma merasimleri düzenlendi

Gölcük Kavaklı Sahili’ndeki Zelzele Anıtı önündeki anma etkinliğinde zelzelenin yaşandığı saat olan 03 02’de anıta çelenk konuldu

Yalova da yurttaşlar kıyıdaki Sarsıntı Anıtı’na kadar sessiz yürüyüş yaptı Sakarya da ise sarsıntısı yaşayan vatandaşların röportajının yer aldığı sinemanın gösterimi yapıldı