Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyada viral olan, haber sitelerinde ve hatta gazetelerde kendine yer bulmuş kimi haberler gerçeği yansıtmıyor lakin birinci etapta hepimiz bunun karşıtı olduğunu düşündük.
Gelin, bu haberler neymiş ve işin aslı nasılmış daima birlikte görelim.
Detaylara geçmeden bir evvelki içeriğimizi de şöyle bırakalım
Teyit.org iş birliği ile…
1. “Covid-19'dan korunmak için dezenfektan tüketen 800 kişinin öldüğü iddiası”
Bazı haber sitelerinde yer alan içeriklerde bir araştırmaya atıfta bulunularak Covid-19 hakkında yayılan yanlış bilgiler sebebiyle binlerce insanın hayatlarını kaybettiği argüman edildi. Bunlardan en belirginiyse Covid-19'dan korunmak için dezenfektan tüketen 800 kişinin öldüğü argümanıydı.
Ancak sav gerçek değil. İddialarda bahsi geçen makaledeki 800 sayısı İran'da muhakkak bir vakit diliminde alkol tüketimi sonrasında ölen toplam kişi sayısını gösteriyor. Bu sayı içinde yanlış bilgiye inanarak hayatını kaybedenler olduğu kadar, cümbüş maksatlı günlük alkol tüketimi de mevcut olabilir.
The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene'deki 10 Ağustos 2020 tarihli makale, Covid-19 hakkındaki yanlış bilgilerin dünya çapında neden olduğu toplam mevt sayısına odaklanmıyor.
Genel olarak Covid-19 hakkında ortaya atılan kusurlu bilgilerin, söylentilerin ve komplo teorilerinin dünya çapında yayılım alanları incelenmiş. Örneğin yapılan çalışmaya nazaran Hindistan, ABD ve İspanya Covid-19 hakkındaki yanılgılı bilgilerin yayılımında başı çeken ülkeler. Ayrıyeten makalede gerçek bilginin yaygınlaşmasında devlet ve sıhhat otoritelerinin işbirliklerinin değeri vurgulanıyor.
Aslında haber merkezlerinin öne çıkardığı 800 kişi, dünya genelinde dezenfektan içerek hayatını kaybeden şahısları göstermiyor. İran’da Şubat-Mayıs 2020 ayları boyunca alkol tüketerek Covid-19'u tedavi edebileceğini düşünen 800 kişi, alkol zehirlenmesi nedeni ile hayatını kaybetmiş.
Aynı nedenle 5 bin 876 kişi hastaneye kaldırılmış ve 60’ı kör olmuş. Benzeri formda alkol tüketimi hakkındaki yanlış bilgi sebebiyle Türkiye’de de 30 kişi hayatını kaybetmiş.
Link
2. “Magnezyum, B12 ve D vitaminlerinin Covid-19'un ağır geçmesini önlediğinin bilimsel olarak kanıtlandığı iddiası”
sosyal medya platformu Twitter üzerinden yayılan bir teze nazaran Magnezyum, B12 ve D vitaminleri Covid-19 hastalığının ağır geçmesini önlüyor. Paylaşım, savın bilimsel olarak kanıtlandığını da öne sürüyor.
İddiayı paylaşan kullanıcı tweetini bir küme araştırmacı tarafından 5 Ocak ila 15 Nisan tarihlerinde yapılan ve Haziran ayında yayınlanan bir makale ve Temmuz ayında Febs Journal'da yayınlanan bir çalışmaya dayandırdı.
Ancak argüman gerçek değil. Makale, öne sürülen tezin bilimsel olarak kanıtlandığı manasına gelmiyor.
İlk çalışma Magnezyum, B12 ve D vitamini kombinasyonlarının ileri yaşlardaki Covid-19 hastalarının üzerindeki tesirini ölçmek için 43 kişilik hudutlu bir örneklem kümesiyle yapılmış.
Çalışmanın bilimsel olmadığı söylenemez ama çalışmada Magnezyum, B12 ve D vitamini kombinasyonlarının 50 yaş üzeri ve durumu ağır hastalarda Covid-19’un tesirlerini azaltıp azaltmayacağını anlamak için rastgele seçilecek daha büyük bir örneklem kümesine muhtaçlık duyulduğu belirtilmiş.
Ek olarak, hastalığın dinamik yani durağan olmayan bir süreç olduğu da yeniden çalışmada vurgulanıyor. Sonuçta bilimsel olarak kanıtlanan bir alakadan kelam etmek mümkün değil.
Link
3. “Videonun İzmir'e düşen meteora ilişkin olduğu iddiası”
İzmir’e düştüğü argüman edilen bir meteora ilişkin çeşitli görüntüler toplumsal medyada yayıldı. Bu görüntüler ortasından ardında bıraktığı yeşil ışığıyla bir binanın üzerinden geçen meteor görüntüsü yüz binlerce kere izlendi.
Ancak bu tez gerçek değil. Videodan alınan imajlar, aksine görsel arama metoduyla aratıldığında görüntünün 18 Ağustos'tan evvel paylaşıldığı kaynaklar görülüyor. Bu kaynaklar ortasında görüntünün birinci paylaşıldığı ana da ulaşılabiliyor. Görüntü, Avustralya’da Haziran 2020'de kaydedilmiş.
Video, 14 Haziran günü Avustralya’daki Barrow isimli adada çekilmiş ve sonraki gün paylaşılmış.
Meteora ilişkin manzaralar çeşitli internet sitelerinde de bu lokasyon bilgileriyle yayılmış ve haber sitelerinde de yer almış. Bu haberlere nazaran gökyüzündeki cisim bir meteor ya da alev topu olabilir fakat İzmir ile bir alakası bulunmuyor.
İzmir’de meteor düştüğüne dair resmi bir açıklama ise şimdi yapılmadı. Fakat bölgenin muhtarı İzmir ve Manisa etrafında görüldüğü argüman edilen meteorun 50 dönümlük bir sazlık alanda yangın çıkardığını belirtmiş. Görüntünün yayılmasına vesile olan Orhan Çelik isimli kullanıcı da, yeniden kendi tweeti altında görüntünün İzmir’den olmadığını doğrulayan bir tabir kullanmış.
Link
4. “Fotoğrafın Türk gemisinin çarptığı Yunan gemisi Limnos’u gösterdiği iddiası”
Bazı haber sitelerinde yer alan bir fotoğrafın TCG Kemal Reis tarafından yapılan önlemeden sonra hasar alan Yunan gemisi Limnos’u gösterdiği tez edildi. Haberlerde hasar alan Limnos’un birinci kere görüntülendiği bilgisi de yer aldı.
Ancak tez yanlışsız değil. Limnos isimli geminin burnu montajlanmış.
Kullanılan bu görselin Yunanistan Deniz Kuvvetleri'nin internet sitesinden ulaşılabilen özgününde, geminin ön kısmında hasar olmadığı ve çapanın da yerinde olduğu anlaşılıyor.
Sitenin 14 Ekim 2018’de kaydı alınmış bir arşiv manzarasından de birebir tıpkı fotoğrafa ulaşmak mümkün. Daha dikkatli bakıldığında ise montajlanan Limnos’un ağzının köpek balığına benzediği görülüyor.
Reuters’a konuşan Yunan bir yetkili, iki gemi ortasında yaşanan yaklaşmayı, kaza olarak nitelemiş. Buna nazaran Akdeniz’de doğalgaz arama faaliyeti yürüten Oruç Reis’e eskortluk eden TCG Kemal Reis ile Yunan gemisi Limnos bir yakınlaşma yaşamış. Habere nazaran Limnos’un burnu Kemal Reis’e dokunmuş, lakin bir hasar meydana gelmemiş. Yetkili, geminin Fransa ile gerçekleştirilen tatbikata da katıldığını kelamlarına eklemiş.
Link
5. “Aşılarla insanlara maymun ve domuz geni enjekte edildiği iddiası”
Aşı zıtları tarafından toplumsal medyada vakit zaman aşılarla ilgili argümanlar ortaya atılıyor. Bu kere aşılarla çocuklara maymun ve domuz DNA’sı enjekte edildiği, aşıların çocukları domuzlaştırıp maymunlaştırdığı öne sürülmüş.
Ancak argüman yanlışsız değil. Aşılarla çocuklara maymun ya da domuz geni enjekte edilmiyor. Bazı aşılarda stabilizatör olarak domuz jelatini eklense de, bu unsur DNA’ya nüfuz etmiyor. Maymun hücreleri ise aşı geliştirilmesi için virüsün izole edilmesinde kullanılıyor; son eserde yer almıyor.
Hayvansal jelatin, kimi aşılara stabilizasyon gayesiyle eklenen bir husustur. Bunlar aşıların içindeki etkin unsurların üretim, taşıma ve depolama sırasında bozulmasının engellenmesi için stabilizatör olarak kullanılıyorlar.
Bu jelatin domuz dokularından da elde ediliyor, fakat bu bir mecburilik değil. Gerçekten her aşıda domuz jelatini yok; çekinceleri olan ailelerin çocuklarını, tekrar birebir hastalığa karşı, jelatin içermeyen aşılarla aşılatmaları mümkün. Aileler bu türlü bir talepte bulunabiliyor.
Üstelik kullanılan jelatin çok fazla süreçten geçiriliyor, saflaştırılıp küçük moleküllere ayrılmaları sağlanıyor. Hülasa domuza ilişkin spesifik hücrelerden büsbütün arındırıldığı söylenebilir.
Çoğu jelatin içeren aşıda yapılan DNA tahlilinde de domuz DNA’sına rastlanmıyor. Yani bilimsel çalışmalar domuz jelatinin kullanıldığı aşılarda DNA tespit edilmediğini ortaya koyuyor. Dahası, Türkiye’de Sıhhat Bakanlığı tarafından temin edilip kullanılan aşılarda domuz değil, sığır jelatini kullanılıyor.
Link
Bu içerikler de ilginizi çekebilir
