Fizik ve kimya kollarında mükafatı kazanan üç bayan 2020 Nobel Ödülleri’ne damga vurdu. Kimya ödülü Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier ile ABD’li biyokimyacı Jennifer A. Doudna’ya verildi. Fizik alanında ise ödül, ortalarında Andrea Ghez’in de bulunduğu 3 araştırmacıya verildi.
Nobel Ödülleri’nin internet sitesindeki bilgilere nazaran, 1901 ila 2020 yıllarında bayanlara 58 kere Nobel Mükafatı verildi.
Marie Curie, 1903 Nobel Fizik ve 1911 Nobel Kimya olmak üzere 2 kere mükafata layık görüldüğü için şimdiye kadar 57 bayana Nobel verildi.
Kategorilere bakıldığında bayanlar 17 Barış, 15 Edebiyat, 12 Tıp, 7 Kimya, 4 Fizik ve 2 İktisat Mükafatı kazandı.
Şimdiye kadar 57 bayandan yalnızca 23’ü “temel bilimler” olan fizik, kimya ve tıp alanında Nobel’e layık görüldü. 1901-2020’deki devirde “bilim” kategorisinde 23 bayana verilen mükafattan 3’ü bu yıl verildi.
Bu yıl Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier ile ABD’li biyokimyacı Jennifer A. Doudna, Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
Bilim insanları mükafata, Crispr-Cas9 genom düzenleme tekniğinin geliştirilmesindeki emekleri için layık görüldü.
Bu yılki Nobel Kimya Mükafatı, ‘kadın adaylar ortasında paylaşılan birinci örnek’ oldu.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisinden yapılan açıklamada, Charpentier ve Doudna’nın DNA zincirlerini kesmeye ve tekrar birleştirmeye imkan sağlayan “CRISPR/Cas9” sisteminin geliştirilmesine katkılarından dolayı mükafata layık görüldüğü belirtildi.
Açıklamada, “hayvanların, bitkilerin ve mikro-organizmaların DNA’larının çok hassas halde değiştirilmesine imkan sağlayan sistemin ömür bilimleri üzerinde ihtilal niteliğinde bir tesir yarattığı, kanserin ve kalıtsal hastalıkları tedavi etmeye yönelik umutlara katkı sağladığı” belirtildi.
Biyokimyacı Charpentier, mükafatla ilgili yaptığı açıklamada, ‘Nobel mükafatına layık görülmemin, bilim yolunda ilerlemek isteyen genç bayanlar için olumlu bir bildiri olmasını ümit ediyorum.’ dedi.
Charpentier, bu mükafatın bilim bayanlarının yaptıkları araştırma yoluyla da kıymetli bir tesire sahip olabileceklerini göstermesine vesile olmasını dilediğini belirtti.
Emmanuelle Charpentier, 1968’de Fransa’da dünyaya geldi. Sorbonne Üniversitesinde biyokimya, mikro biyoloji ve genetik eğitimi alan Charpentier, ABD’de New York Üniversitesi ve Viyana Üniversitesinde klinik çalışmalar yürüttü.
Charpentier, hala Almanya’da Max Planck Enstitüsünün enfeksiyon biyolojisi kısmının yöneticiliğini yapıyor.
Jennifer A. Doudna, 1964’te ABD’nin Washington kentinde dünyaya geldi. Ponoma Üniversitesindeki eğitiminin akabinde Harvard Tıp Fakültesinde doktora yaptı. RNA çalışmalarında uzmanlaşan Doudna, hala Kaliforniya Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapıyor.
Nobel Kimya Ödülü’ne Charpentier ve Doudna’dan evvel 5 bayan layık görülmüştü. Marie Curie 1911’de, kızı Irene Joliot-Curie 1935’te, Dorothy Crowfoot Hodgkin 1964’te, Ada Yonath 2009’da ve Frances H. Arnold 2018’de mükafatın sahibi olmuştu.
‘Fizik alanında çalışan öteki bayanlara da ilham kaynağı olabilirim.’
Andrea Ghez, Nobel Ödülü’ne layık görülmenin sorumluluğunun farkında olduğunu belirterek, “Umarım, fizik alanında çalışan öteki bayanlara da ilham kaynağı olabilirim. Fizik, çok keyif alınabilecek bir alan. Şayet bilim konusunda hırslıysanız, tutkularınız varsa yapılacak çok fazla şey var.” sözünü kullandı.
1965’te ABD’nin New York kentinde doğan Andrea Ghez de birinci bayan astronot olma hayaliyle başladığı bilim seyahatinde, Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde (MIT) fizik kolunda lisans ve Kaliforniya Teknoloji Üniversitesinde (Caltech) yüksek lisans dereceleri aldı.
Ghez, Hawaii eyaletindeki W. M. Keck Gözlemevindeki optik ve kızılötesi teleskoplarla Sagittarius A bölgesini incelemek üzere çalışmalar yürüttü.
Ödül sahiplerinden Amerikalı gökbilimci Ghez, 1901’den bu yana Fizik Ödülü’nü kazanan 4. bayan oldu. 1903’te Marie Curie, 1963’te Maria Goeppert-Mayer ve 2018’de Dana Strickland mükafatın sahibi olmuştu.
