İniş sırasında pistten çıkarak 3 kişinin hayatını kaybetmesine 180 kişinin de yaralanmasına neden olan Pegasus Havayolları uçağı ile ilgili tartışmalar sürüyor. Resmi makamların olayın aydınlatılmasına ait çalışmaları sürerken havacılık uzmanları kule ya da pilot yanlışı konusunda farklı yorumlar yapıyor.
Neler yaşandı?
Pegasus Hava yolları'na ilişkin İzmir-İstanbul seferi yapan PC2193 sefer sayılı Boeing 737 tipi uçak, Çarşamba günü 17.05'te İzmir Adnan Menderes Havalimanı'ndan kalktı.
Uçak saat 18.19'da Sabiha Gökçen Havalimanı'na inerken pistten çıktı
Kule ile pilot ortasındaki konuşma: “Sizden evvelki trafiğimiz pas geçti”
Yayınlanan kule – pilot konuşmalarında kulenin olumsuz hava şartlarından bahsederek evvelki iki uçağın pisti pas geçtiğini söylediği duyuluyor.
Buna karşın pilotlar iniş için alçalıyor.
2 pilot hakkında soruşturma açıldı, tabirler alınmaya başladı
Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı 2 pilot hakkında “taksirle birden fazla kişinin vefatına ve yaralanmasına neden olmak” kabahatinden soruşturma başlattı. Pilotların, tedavilerinin akabinde “şüpheli” sıfatıyla tabirleri alınacak.
Ayrıca soruşturma kapsamında, 2 kule vazifelisi ile 2 meydan çalışanının emniyette şahit sıfatıyla tabirleri alındı.
Savcılık, kazada pilotaj yanlışının bulunup bulunmadığı, pistin iniş için uygun olup olmadığı, uçakta bir arıza bulunup bulunmadığı ve uçağın inişi sırasında hava durumunun nasıl olduğunun emniyet görevlilerince araştırılması talimatı verdi.
Uçağın karakutusunun da incelendiği bildirildi.
Yaralılara ait son açıklamayı İstanbul Valisi yaptı: “14'ü ağır bakımda 88 kişinin tedavisi sürüyor.”
Pegasus, pilotlar üzerinde baskı savlarını reddetti
Kazanın akabinde Pegasus'un rötarların önüne geçmek ve sarfiyatları azaltmak için pilotlarına pisti pas geçmemeleri istikametinde baskı yaptığı öne sürüldü.
14 Ocak 2018'de Trabzon'da ve 7 Ocak 2020'de de yeniden Sabiha Gökçen'de Pegasus uçaklarının pistten çıkmış olması, bu istikamette yorum yapanların münasebetleri ortasındaydı.
Pegasus Genel Müdürü Mehmet Tevfik Nane yaptığı açıklamayla bu iddiayı reddederek “Tüm pilotlarımız risk almamaları, risk görüyorsa pas geçmeleri, gerektiğinde yedek meydanda devam etmeleri için teşvik edilirler.” dedi.
Detaylar için bakınız
Peki uzmanlar ne diyor?
Kazanın nedenine ait çalışmalar devam ederken olayın kule ya da pilot yanlışından kaynaklanıp kaynaklanmadığı konusunda pek çok yorum yapılıyor.
Tartışma, son yıllarda sivil havacılıkta özel kursların peşi sıra açılması ve mezun olan pilotların yetersizliği argümanlarına kadar gidiyor.
Havacılıkta uzman isimler Zafer Yeşilgül, Beyazıt Karataş, Bahadır Altan ve özel bir kuruluşta etkin misyonuna devam ettiği gerekçesiyle kimliğinin saklı kalmasını tercih eden bir pilot, Sabiha Gökçen Havalimanı’nda yaşanan kazayı, Independent Türkçe’ye yorumladı.
Emekli Hava Trafik Kontrolörü Yeşilgül: “Kule de pilot da hatalı”
Hava Kuvvetleri Komutanlığı Emekli Hava Trafik Kontrolörü Zafer Yeşilgül, iniş limitlerinin 2 kat aşıldığını belirterek kulenin yanlış piste yönlendirme yaptığını savundu.
Yeşilgül, kazanın kule ve pilot ihmalkarlığı nedeniyle gerçekleştiğini savunarak şunları kaydetti:
“Burada kule de pilot da kusurlu. Her uçağın bir limiti vardır. Uçaklar inişte ve kalkışta rüzgarı karşıdan almak durumundadır, rüzgar üzerinden kalkışını sağlar, hava yastığı oluşturur rüzgar, inişte de frenlemesini sağlar. Her uçağın bir yan rüzgar limiti ve art rüzgar limiti vardır. Kaza yapan uçağın art rüzgar limiti 10 knot olup, kimi özel uçaklarda bu 15 knota kadar yükseltilmiştir. Hiçbir formda pilot, art rüzgar 15 knotun üzerinde iniş yapamaz. Fakat kule ile uçak konuşmalarını dinlediğimizde kulenin bir evvelki uçağa 37 knot verdiği görülmüştür. Yani 2 katından fazla bir art rüzgarla kule iniş müsaadesi vermiş! Kule de pilot da yanlışlı.”
“Ayrıca kule 6 knotun üzerinde art rüzgar olduğunda, pist istikametini değiştirmek zorundadır. Evvel kule sonra da pilot yanılgılı. Her ikisi de vazifesini yerine getiremediğinden burada ihmalkarlık var. Pilot 3 bin metrelik pistin 1200-1300 metresine teker koymuştur, geri kalan kısım esasen durmaya kâfi bir ara değildir. Yapılan yanlışlardan ders almalıyız.”
“70 bin euroyu verenlerin yüzde 90’ı pilot oluyor”
Yeşilgül özel pilotluk kurslarına uzaklıklı yaklaştı:
“Hava Harp Okulu’nda180 teğmenin 30’u 35'i pilot olabiliyorken, 70 bin euroyu verenlerin yüzde 90’ı pilot olabiliyor! Sivil kökenli pilotların takibi, ikinci kaptan ve kaptan pilot oluş kriterlerinin tekrar gözden geçirilmesi ve deneyimli pilotlara misyon verilmesi kıymetlidir.”
Kaptan pilot Altan: “Türkiye'de gerçekleri gizleyen, konuşanları susturan bir yapı var”
Kaptan pilot Bahadır Altan ise dün akşam yaşanan kazanın THY'nin 2004'teki kazasıyla tıpkı olduğunu savundu.
Altan, kaza kırım inceleme sonucunu beklemeden kesin konuşmamak gerektiğini vurguladı:”2004 yılında Gaziantep'teki kazanın birebiri gerçekleşti. Biz bundan ders çıkarmayı beceremedik. Zira hakikatı aramak yerine hatalı aramaya yöneliyoruz. Erken konuşmamak gerekli, kaza kırım incelemelerini beklemek lazım. Hakikatı arayan herkesin özgürce konuşmasını sağlamak lazım ancak Türkiye'de gerçekleri gizleyen, konuşanları susturan bir yapı var. Ders çıkarmak gerek yaşananlardan. Pilot pas geçse art rüzgarla iniş olmaz.”
“Kaza bir zincir, birçok faktör var; Atatürk Havalimanı kapanmasaydı…”
Kulenin neden iniş müsaadesi verdiğine ait olarak ise Altan şu ifadeleri kullandı:”Kaza bir zincir, birçok faktör var. Bütünsel bakmak zorundayız. Olay 3. havalimanına kadar gidiyor. İstanbul Havalimanı'na iniş kuzey istikametine. Bu sırada Sabiha Gökçen'de de kuzeydoğuya olmalı (yani 0-6'ya olmalı). Yani kuzeye yanlışsız bir uçak kalktığı vakit 3. havalimanından, Sabiha Gökçen'den kuzeydoğuya kalktığında birbirlerinden uzaklaşarak kalkıyorlar. Ancak güneybatıya yani 2-4'e kalktığında uçuş yolları kesişiyor. Sabiha Gökçen'de 0-6'ya trafik devam ediyor. Trafiği 2-4'e çevirmek gerekirken çevirememe nedeni 3. havalimanı. Atatürk Havalimanı kapanmasaydı, oradaki 0-6 2-4 çapraz pisti, Sabiha Gökçen'le paralel olduğundan trafiğin kesişmeden koordineli çalışmasına imkan sağlayacaktı. Lakin yeni havalimanında çapraz bir pist yok! Yalnızca kuzey-güney var.
Son olarak Altan, “Yani kazalar bir bütünsel bakışla ele alınmalı. Hatalı değil, sistemdeki kazaya yol açabilecek delikler tıkanacak formda dersler çıkarılmalı. Hatalı ararsak kabahati birine yükleyip, ders almak yerine kazaları tekrar yaşama garipliğini tekrarlarız” tabirlerini kullandı.
Emekli Hava Pilot Tümgeneral Karataş: “Havacılık zincir üzeredir, en zayıf halkası kadar kuvvetlidir”
Emekli Hava Pilot Tümgeneral Beyazıt Karataş ise havacılıkta hep risk olduğunu ve bu riskleri en aza indirmek için çalışmak gerektiğini kaydetti:
“Dün gerçekleşen kazaya makus hava kaideleri neden oldu. Buradaki hadisede kule, meteorolojik bilgileri verdikten sonra son kararı, pilotlar veriyor. Milletlerarası limitler var, yan rüzgar limiti mesela. Yahut art rüzgar limit dışı deniyor. Yani kulenin kuralları farklı, pilotlarınki farklı. Kule, pilotun inisiyatifine de bırakmadan pas geçirip, iniş istikametini değiştirebilirdi. Pist istikametini değiştirip yine planlama yapabilirdi. Meydanın kendi aldığı karar var. İşte bir zincirin halkası üzeredir havacılık. O zincir, dünyanın en âlâ madeninden de yapılsa, zincirlerinden biri zayıfsa, tüm zincir zayıftır! Bu zincir, en zayıf halkası kadar kuvvetlidir. Havacılıkta ebediyen risk vardır. Değerli olan bu riski minimuma indirgemek, tedbir almaktır. ‘Havacılıkta felaketler, şanssızlıklar peş peşe gelir’ diye bir kelam vardır. En az riskte uçacak formda milletlerarası kurallar belirlenmiştir ve buna riayet edilmelidir. Hava durumu kriterleri, pilot kriterleri vs her şey muhakkaktır. Durumu güzel okuyup vaktinde karar vermek çok kıymetli.”
“Eğitimlerin kâfi olmadığını söylemek gerçek değil”
Beyazıt Karataş, son yıllarda açılan özel kurslardan yetişen pilotların kâfi olmadığı istikametindeki tenkitlere ise katılmadı.
Karataş, “Yetişen gençlerimiz aşikâr bir seviyedeler. Esasen milletlerarası standartlarda ehliyetlerini alıyorlar. İkinci pilot oluyorlar. Deneyimli bir pilotla birlikte yıllarca uçuyorlar. Eğitimlerin kâfi olmadığını söylemek yanlışsız değil” tabirlerini kullandı.
“Artan talep hava alanının kalabalıklaşmasına ve farklı kazalara neden olabilir”
Emekli Hava Pilot Tümgeneral Karataş, hava ulaşımına talep arttıkça daha fazla kazayla karşı karşıya kalınacağı riskine vurgu yaptı:Önümüzdeki periyotta de kazalarla karşılaşabiliriz. Sivil havacılıkta artan talep, hava alanının kalabalıklaşmasına ve farklı kazalara da neden olabilir. Tüm mürettebat ya da çalışanı kaybedeceğimiz kazalar olmadı. Bu istikametten şanslıyız. Havacılık sert bir iştir, kurallar serttir, acımasızdır.
Sabiha Gökçen’deki ikinci pistin hâlâ tamamlanamamış olmasına dair ise Karataş, “Pistin olabilmesi için tünel inşaatı var ve uzun sürüyor. Maddi durumlar da değerli. Kıymetlendirme yapmam yanlış olur lakin sonuçta pistler birebir istikamette. Hasebiyle yeni pist, yalnızca artan trafiği rahatlatmak açısından değerli bir alternatif” sözlerini kullandı.
“Daha yeterli önlemler alınabilir”
Son olarak havacılıkta oluşan kazalarda en üst düzeyden en aşağıya kadar herkesin sorumluluğu bulunduğuna değinen Karataş, “Eğitim, bilgi, paylaşım ve şeffaflık kural. Daha uygun önlemler alınabilir, iyileştirebilir” dedi.
“Pilot baskıdan ötürü kendisini inmek zorunda hissetmiş olabilir”
Özel bir kuruluştaki etkin vazifesi nedeniyle isminin belirtilmesini istemeyen bir pilot ise dün akşam gerçekleşen uçak kazasında hem kulenin hem de pilotun yanlışının bulunduğunu ileri sürdü:
“Acil durum yok, pilot inmek zorunda değil, kule indirmemeliydi. Bu olayda kule kesin yanılgılı fakat pilot da yanlışlı. Sanki pilot üzerinde baskı mı hissetti? Pilot baskıdan ötürü kendini inmek zorunda hissetmiş olabilir. Ayrıyeten makine nizamına getirilen bir çalışma talimatımız var, pilotlar yorgun!”
“Eğitimle değil, parayla pilot olunuyor”
Geçmişte pilotluk eğitimlerinin zorluklarına değinen kaynak, günümüzdeki pilotluk kurslarında ise en değerli faktörün para olduğunu savundu:
“Bizim vaktimizde imtihana giren kişi sayısı kısıtlıydı. Bu bireylerin de yarısı eleniyordu. Günümüzde pilotluk para kazanma olayı haline döndü. Eğitim zafiyetinin temel sebebi para, iktisat. Eğitimle değil, parayla pilot olunuyor.”
“En büyük yanlış Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nde”
Independent Türkçe’ye konuşan kaynak, dün akşam yaşanan uçak kazasında ikinci pilotun yabancı olduğu halde kuleyle Türkçe konuşulduğunu argüman etti:
“İkinci pilot yabancı fakat kaptan pilot kuleyle Türkçe konuşuyor! Kule ile İngilizce konuşmak zorunda zira ikinci pilot konuşulanları anlamıyor. Kazayla ilgili yanlışlar zinciri var. Lakin genel olarak iş, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nde bitiyor. En büyük yanlış burada. Lise mezunu bireylere, bin 500 saat uçuşla kaptan pilot olma bahtı verildi bu ülkede. (Özel bir havayolu şirketi) verdiği eğitimlerle 140 bin euroyu alacak hanesine yazıyor. Sonra bu kişiyi işten dahi çıkartamıyor zira alacağı var! Bu kişi de pilot olmak zorunda ki mesleği olsun, borcunu ödesin, parasını kazansın!”
“3. havalimanı bitti, Sabiha Gökçen’deki ikinci pist bitmedi, siyasi ve ekonomik bir savaş var”
“Sabiha Gökçen Havalimanı’ndaki ikinci pist bir türlü açılamadı” diyen kaynak, “3. havalimanı bitti, açıldı lakin öbür havalimanındaki bir pist hala bitmedi. Ortada siyasi ve ekonomik bir savaş var!” tabirlerini kullandı.
