Ayasofya'nın müzeden mescide çevrilerek ibatede açılması kararına gelen uluslararası reaksiyonlar, bu kararın Türkiye'nin ikili alakalarını nasıl etkileyeceği sorusunu gündeme getirdi. Uzmanlar kararın Türkiye'nin diplomatik bağlarını çıkmaza sokabileceği telaşını taşıyor.
Fotoğraf: AFP / Ozan Köse
Ayasofya kararına birinci yansıyı veren Yunanistan, kararı “bütün uygar dünyaya karşı bir provokasyon” olarak nitelendirmişti.
ABD kararın “hayal kırıklığı” yarattığını duyururken Rusya'dan “üzücü” değerlendirmesi gelmişti.
Ayasofya kararının memleketler arası toplum ve dış basına yansımaları için
“Yunanistan AB içinde gürültü koparacak”
Kararı DW Türkçe'ye pahalandıran uzmanlar, Ayasofya kararına ait tasalarını lisana getirirken, bu kararın ardından Türkiye'deki “din özgürlüğünün” ve “laikliğin” daha çok sorgulanabileceğine dikkat çekti.
Uluslararası bağlar uzman Soli Özel “Yunanistan'ın AB içinde gürültü kopartacağı açık. Lakin bu gürültüde asıl belirleyici olan mülteciler sorunu olabilir. Bu yüzden AB, Türkiye'ye değişik bir açıdan bakıp, çıkar bağlantısını sürdürmeyi tercih edecektir” değerlendirmesinde bulundu.
Peki; nedir bu bakış açısı? “AB; Türkiye'nin laik ülke kategorisinden çıkıp, süratle Ortadoğu'ya kaydığını bir kenara not edecek” diyen Özel, yurt dışında vazife yapan Türk imamlara ait yeni kriterler konulabileceği öngörüsünü lisana getirdi. Özel, Avrupa'da Türkiye'nin laikliğinin daha çok sorgulandığı, yargılandığı ve hatta eleştirildiği günler kapıda olduğu belirtti.
“İlişkiler kopmayacak lakin yeni bir baş ağrısı yaşanacak”
AKP'nin kurucularından ve AKP'li birinci dışişleri bakanı olan Yaşar Yakış, “AB içinde Türkiye aykırılığını artıracak birinci ülke Fransa olacaktır” yorumu yapıyor.
Fransa'nın koyu Katolik nüfusun yükte olduğu bir ülke olmasına rağmen, Ayasofya kararıyla birlikte Türkiye'nin laik yapısını her platformda sorgulamaya açacağını düşünen Yakış, “Kimse Ayasofya kararı yüzünden Türkiye ile alakalarını koparmayacak lakin ikili ilgilerde yeni bir baş ağrısı yaşanacak” dedi.
Bu süreçte Yunanistan'ın da çok tenkit toplayacağını söyleyen Yakış, Avrupa'da resmi caminin olmadığı tek başşehrin Atina olduğunu hatırlattı.
Yakış, Ayasofya kararıyla Türkiye'nin AB'yle bağlantılarında dini özgürlüklerin daha yüksek sesle tartışılacağını ve alakaların geliştirilmesine dönük uğraşların geride kalacağını düşünüyor.
“AB ile bağlantılar aslında tabana durmuş durumda”
Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklıya nazaran de Ayasofya kararı Türkiye'nin milletlerarası alandaki imajını olumsuz tesir yapacak nitelikte.
Ünlühisarcıklı, “Yaşanan tüm aksiliklerin içinde küçük bir ayrıntı olacak Ayasofya. Aslında AB'yle münasebetler tabana vurmuş durumda. Türkiye lakin Ayasofya'yı içinde ibadet de yapılan bir müze üzere tutabilirse, içindeki Hristiyanlığa dair figürleri kapatmayıp koruyabilirse AB'yle alakaları geliştirme talihini korur” biçiminde konuştu.
“Rusya ve Amerika'yla bağlantılarda yeni sıkıntı”
Türkiye-Amerika alakalarının uzun müddettir karşılıklı çıkar doğrultusunda ilerlediğini söyleyen Özgür Ünlühisarcıklı, Washington idaresinin Ayasofya'yı kaygı etmektense “çıkar odaklı bir dış politika” izlemeye devam edeceğini söyledi.
Türkiye'nin çok uzun müddettir ABD ile Rusya ortasında sıkıştığına dikkat çeken Yaşar Yakış, “Rusya da, Amerika da Ayasofya'yı ikili alakalarda yeni koz olarak kullanmaktan kaçınmayacaklardır. Her iki ülke de Ankara'yı her fırsatta dini özgürlükler, temel hak ve hürriyetler konusunda Türkiye'yi sıkıştırırken Ayasofya'yı kullanacaklardır” dedi.
“Türkiye seküler bir ülkeye yakışmayan şeyleri yapıyor”
1934 tarihli Bakanlar Heyeti kararıyla müze statüsü verilen Ayasofya'nın ibadete açılmasıyla birlikte en çok tartışılan bahislerin başında anayasada yer alan ve Türkiye'nin laik devlet yapısına sahip olduğunu gösteren kararın değişip değişmeyeceği geliyor.
Soli Özel “Ayasofya'nın müzeye dönüşmesi nasıl Türkiye'de cumhuriyet rejiminin sembolik bir göstergesiyse, mescide dönüştürülmesi kararı da zıt bir anlayışın sembolü olmuştur” değerlendirmesini yaptı.
Yaşar Yakış, “Türkiye'de anayasal rejim seküler fakat AKP'nin ikinci devrinden sonra bu seküler yapıda önemli aşınma olduğunu herkes biliyor. Ayasofya kararı, bu aşınmayı hızlandıracak bir karar. Zira Türkiye seküler bir ülkeye yakışmayan şeyleri yapıyor” görüşünü lisana getirdi.
Atatürk'ün Türkiye'yi “sıfırdan yarattığını” vurgulayan Yakış'a nazaran, Ayasofya kararı Türkiye'yi “batıracak bir karar değil” lakin Türkiye'yi çağdaş dünyada “yükseltecek de bir karar değil”. “Türkiye, cumhuriyetin kazanımlarını süratle kaybediyor. Temel hak ve hürriyetlerde aşınma ve gerileme var” diyen Yakış, “Erdoğan, iktidarını korumak için Ayasofya'yı ibadete açtı lakin Türkiye bugün, İran ya da Tunus üzere ülkelerin örnek aldığı bir ülke olmaktan çıkmıştır” eleştirisini getirdi.
Nobel ödüllü müellif Orhan Pamuk da “Ayasofya'yı yine mescide dönüştürmek, ne yazık ki dünyanın geri kalanına 'Biz artık laik değiliz' demek manasına geliyor” demişti.
