Bu hafta Arjantin’in demokrasiye geçiş etabında yaşanan toplumsal ve siyasi sıkıntıya parmak basan bir sinemayla başlıyoruz.
Yönetmenliğini Pablo Trapero’nun yaptığı 2015 üretimi “El Clan” (The Clan-Çete), tıpkı sene Venedik Sinema Şenliği “Best Director” kategorsinde “Silver Lion” mükafatını, Toronto Milletlerarası Sinema Festivali’nde “Platform Prize-Honorable Mention” mükafatlarını kazanmış.
Gerçek bir kıssadan uyarlanan sinema 1976-1981 ortası devlet lideri olarak vazife yapan, 30 bin kişinin vefatından sorumlu olan, 2010 yılında yargılanıp ömür uzunluğu mahpusa mahkum edilen ve 2013 yılında hapishanede 87 yaşında ölen dikatatör Rafael Jorge Videla’nun derin kontaklar içinde olduğu Puccio ailesinin insanları kaçırıp fidye istemesini işliyor.
Ailenin patriyarkal elçisi Arquimedes Puccio ailesi ve istihbarattan arkadaşlarının yardımıyla Arjantin’in varlıklı insanlarını kaçırarak fidye isterler. Fidye taleplerine karşılık alsalar bile rehinelerini öldürürler. Baba Puccio Arjantin askeri üniteleriyle irtibat halindedir ve idarenin sivillere geçmesinden mutlu değildir. Oğul Alejandro rugby yıldızıdır, aile anne baba ve kardeşlerle birlikte memnunluk tablosu sergilemektedir. Ülkü bir aile üzere görünse de art planı karanlıktır. Alejandro babasıyla birlikte rugby grubundan arkadaşı Ricardo Manoukian’ın kaçırılıp öldürülmesine neden olur. Bu olaydan ötürü Alejandro içten içe babasına karşı çıkmak istese de fidyeden gelen paranın cazibesine kapılarak tüm isyanını bastırır.
Film Arjantin’in demokrasiye geçiş evresinde ayak direyenleri epey çarpıcı bir kıssayla anlatıyor.
Arjantin’in demokrasiye geçişi bilindiği üzere beş yıl süren Videla dikatatörlüğü sonrasında vazifeye gelen cuntacı Leopoldo Fortunato Galtieri Castelli’nin militarist hasletlerle Falkland Adaları üzerinden İngiltere’ye açtığı savaşın kaybedilmesiyle başlar. General Galtieri’den sonra Arjantin sivil idareye geçer ve Raúl Ricardo Alfonsín* devlet lideri olur. Demokrasiye geçiş evresi Videla diktatörlüğünden kalan ögeleri rahatsız eder ve ülke içinde çeteleşmeye sebep olur. Puccio ailesi de işte bu sancılı sürecin bir sonucu olup “mutlu” aile portresi çizerek gaddar usullerle Arjantin demokrasisini baltalamaya çalışmaktadır. Aile üyeleri ve onlara bağlı yozlaşmış ögelere karşın karanlık sürecin sonuna gelinmiştir. Puccio ailesi karanlık sürecin kapanmasının adeta bir mühürü üzeredir.
Dünyada 80 sonrası demokrasi şuurunun zayıf ve militarzimin hâkim olduğu ülkelerde geçiş çok sancılı ve zigzaglı olmuştur.
Nitekim Arjantin’de de diktatör Videla’nın birinci olarak Alfonsin periyodunda 1985’de ömür uzunluğu mahpusa mahkum edildiğini ancak ondan sonra vazifeye gelen Carlos Menem tarafından affedildiğini hatırlamak demokrasiye geçişin ne kadar uzun soluklu bir gayret gerektirebileceğine dair bir fikir verir. Videla** diktatörlüğü periyodunda “kaybedilen” evlatlarını arayan Plaza De Mayo Anneleri Arjantin’deki demokrasi çabasının simgesi olmuştur. Birçok ülkede buna benzeri süreçler yaşanmış, devletin derinlerine kök salan yozlaşmış ögeleri temizlemek kolay olmamıştır.
Film tıpkı vakitte baba-oğul ortasındaki çatışmayı otorite ve isyan üzerinden irdeler.
Babasına isyan etmek istese de Alejandro, bir türlü o cüreti bulamaz. Daima kendi ruh aleminde bu sorunu bastırarak alt etmeye çalışır. Otoriteye karşı gelmenin sonu ise çok acıdır. Baba-oğul ortasındaki çatışma birçok romana, sinemaya mevzu olmuştur. Bunlardan en bilinenleri; Cemal Süreya ve oğlu, Kafka ve babası, Dostoyevksi ve babasıyla yaşadıklarıdır. Ayrıyeten bilimsel manada, Sigmund Freud ve Jacques Lacan mevzuyla ilgili olarak psikanalitik bağlamda araştırmalar yapmıştır.
Özellikle dünyanın kaotik olduğu bugünlerde, demokrasiyi sahiplenmek ve kıymetini ve uğraşın ehemmiyetini anlamak ismine çok değerli bir sinema.
Not: Sinema fotoğrafları IMDb’den alınmıştır.
*Fotoğraf 1: Raúl Ricardo Alfonsín: Arjantin Devlet Başkanı
** Fotoğraf 2: Jorge Rafael Videla
