Geçmişten Günümüze 20 Madde ile 1 Mayıs

8 saatlik işgünü kavramı birinci İkitelli Escort kere Robert Owen tarafından 1817 yılında İngiltere de lisana getirildi Owen ın sonraları slogana dönüşen formülü şöyleydi 8 saat iş 8 saat uyku 8 saat canımız ne isterse

Rosa Luxemburg İkitelli Escort Bayan 1894 te kaleme aldığı metinde şöyle anlatıyor 1 Mayıs ın doğuşunu

Sekiz saatlik işgününü kazanmanın bir aracı olarak bir emekçi bayramı kutlamasının kullanılması fikri birinci olarak Avustralya da doğdu Emekçiler Escort İkitelli 1856 da sekiz saatlik işgünü talepli bir gösteri olarak mitingler ve kutlamalar eşliğinde bir günlük genel grev yapmaya karar verdiler Bu kutlamanın tarihi de 21 Nisan olacaktı Birinci başta Avustralyalı işçiler bunu yalnızca 1856 yılı için düşündüler

Fakat bu birinci kutlama Avustralya nın emekçi kitlelerini ateşleyip yeni bir heyecana iterek üzerlerinde o kadar güçlü bir tesir yaratmıştı ki bu kutlamanın her yıl yapılmasına karar verildi

Avustralyalı işçileri birinci örnek alan Amerikalılar oldu 1886 da 1 Mayıs ın genel grev günü olmasına karar verdiler

Bundan tam 128 yıl önce ABD deki genel greve 350 bin bazı kaynaklara nazaran yarım milyona yakın emekçi katıldı Grev ve şovlar 1 Mayıs’tan sonra da devam etti

3 Mayıs 1886 da Chicago daki McCormick fabrikasında en az altı çalışanın hayatını kaybettiği bir çatışma yaşandı Sonraki gün polis saldırısını protesto etmek için Haymarket Alanı’nda yapılan şovda polis saflarının önünde patlayan bomba sonucu 7 polis hayatını kaybetti Geri kalan polisler protestoculara ateş açtı Belirsiz sayıda protestocu öldü ve yaralandı

Grevi örgütleyen sekiz kişi mahkemeye çıkartıldı Zanlılarla bombalı taarruz ortasında rastgele bir ilişki kurulamadı lakin hepsi hatalı bulundu ve 4 ü idam edildi Biri hücresinde meyyit bulundu ve kayıtlara intihar olarak geçti

İşçi liderlerinin idamından iki yıl sonra 1889’da toplanan 2 Enternasyonal’in Paris Kongresi’nde 1 Mayıs birlik çaba ve dayanışma günü olarak kabul edildi

Peki Osmanlı da 1 Mayıs birinci defa ne vakit kutlandı Bu tarihçiler tarafından yıllardır tartışılan bir husus Çok yakın geçmişe kadar genel kanı birinci olarak Üsküp’te kutlandığı tarafındaydı

Ancak üstte görmüş olduğunuz Disk Genel İş Sendikası nın arşivinde yer alan bildiriye ve tarihçi Dr Oktay Gökdemir’in verdiği bilgilere göre ilk 1 Mayıs 1906’da Basmane Altınpark taki bir çınar ağacının altında kutlandı

Bildirinin günümüz Türkçesine çevirisi şu halde

Cemiyet Reis Vekilleri Celil ve İsameddin Efendi 1906

İzmir i 1909 da Üsküp izledi İstanbul da ise birinci 1 Mayıs kutlaması 1910 da yapıldı Osmanlı periyodunda personel örgütlenmesinin en gelişmiş olduğu yerlerden biri Selanik’ti ve 1911 yılında burada tütün liman ve pamuk işçileri 1 Mayıs gösterisi düzenleyerek bu günü kutladılar

1919 1920 1921 1 Mayıs işçi bayramları işgal altındaki İstanbul da bağımsızlık mitinglerine dönüştü İşgal güçlerinin yasaklamalarına rağmen kutlamalara iştirakler ağırdı

1922 yılındaki 1 Mayıs işçi bayramı ise bu kutlamalar arasında en dikkat çekeni oldu

Tevhid i Efkar gazetesi işgal güçlerinin yasaklamasına ve askeri kabahat kabul edileceğini açıklamasına karşın müdahale etmediği o aksiyon gününü şöyle anlatıyor

Prof Dr Mete Tunçay 1922 1 Mayıs’ını Türkiye’de Sol Akımlar isimli yapıtında şu halde aktarır

• 1923 yılında 1 Mayıs günü yasal olarak “İşçi Bayramı” ilan edildi.

• 1924`te hükümet kitlesel 1 Mayıs kutlamalarını yasakladı.

• 1925`te çıkan Takrir-i Sükun Yasası, Emekçi bayramını kutlamayı yasakladı ve uzun yıllar bu yasak geçerliliğini korudu.

• 1935 yılında 1 Mayıs`a “Bahar ve Çiçek Bayramı” ismi verildi ve fiyatsız tatil günü ilan edildi.

27 Mayıs 1960 ta Toplu Sözleşme Grev ve Lokavt Kanunu nun kabul edildiği 24 Temmuz 1 Mayıs yerine önerilse de bu teklif kabul görmedi

1960’lı yıllarda işçi hareketi gerçek bir gelişme ve sıçrama yaşamasına karşın kitlesel 1 Mayıs kutlamaları yapılmadı

Yasaklamalar 1976 ya kadar sürdü DİSK öncülüğünde birinci kere kitlesel olarak Taksim Meydanı nda kutlandı

1 Mayıs 1977 günü Emekçi Bayramı nı kutlamak üzere çeşitli vilayetlerden İstanbul a gelen yaklaşık 500 bin kişi Taksim Meydanı na yürüdü

Kanlı 1 Mayıs ın üzerindeki esrar perdesi o denli kalındır ki bugün hala hayatını kaybeden kişi sayısı hakkında çelişkili tabirler görmek mümkün 1 Mayıs 1977 davasının birinci savcısı Dr Çetin Yetkin in iddianamesine nazaran beş kişi kurşunla vurularak bir kişi panzerle ezilerek öldürüldü Öteki can kayıpları panik ve izdiham yüzünden ezilme ve havasızlıktan boğulma sonucu gerçekleşti

Cum hu ri yet Sav cı sı Çe tin Yet ki n in basına yansıyan sözlerine nazaran ne otopsi yapıldı ne de balistik inceleme Fotoğraflar kayboldu evrak giderek küçüldü

Bu davanın iddianamesini hazırlayan altı savcı yardımcısı ise iddianamede cevaplanamayan şu sorulara ve şu görüşlere yer vermişti

Inter Continental Otelinin önü yüzden fazla toplum polisi memuru tarafından korunduğuna nazaran bu silahlı şahısların uzun menzilli silahların ile otele nasıl girip nasıl çıktıkları suali karşılıksız kalmaktadır

Yanıtı aranan sorular şöyle sıralanabilir

O günün polis telsizlerinin bant kayıtları nasıl kaybolmuştu

Yukarıda kelamı geçen panzere ısrarla kim buyruk vermişti

Taksim Sular Yönetimi duvarı üzerinden elleri başının üzerinde indirilenler kimlerdi Neden salıverilmişlerdi

Sıraselviler Gümüşsuyu yönünde etrafa ateş ederek geçen sivil plakalı beyaz Renault’da kimler vardı

Emniyet aracı olduğu argüman edilen bu araçta Samsun’da misyonlu Alaattin adlı bir binbaşı bulunuyor muydu

Intercontinental Oteli 3 gün rezervasyon kabul etmemiş olduğu halde 1 Mayıs sabahı Yeşilköy’den otele gelip yerleşen ve olaydan sonra Salı akşamı İstanbul’u terk eden yabancı bir kafile var mıydı

Pamuk Eczanesi’nin üst katında sahibi tarafından pazar günü açılmayan bir araba acentasının kapısını anahtarla açıp giren bir müddet çekirdek yiyip sigara içerek bekleyen oradan dışarı ateş ettikten sonra silahları dosyalar ortasına saklayıp çıkanlar kimlerdi

Yüzlerce kişi gözaltına alındı ama hiçbirinin olayla direkt ilgisi kurulamadı Ateşi kimin açtığı tam olarak belirlenemedi ve olay aydınlatılamadı Bugün hala faili meçhul olan Kanlı 1 Mayıs 12 Eylül e yanlışsız giden karanlık yolun başlangıcı olarak kabul edilir

Gazeteci Ayça Örer şöyle özetliyor

• 12 Eylül askeri darbesiyle 1 Mayıs yasaklar zincirinde yerini aldı. Yasağa karşın kısa periyodik iş bırakmalar, bayramlaşmalar ve bildiri dağıtmalarla etkinlikler devam etti. 

• 8 yıl ortadan sonra 1987’de sendika, milletvekilleri, aydın ve sanatkarlar bin kişilik bir kümeyle Taksim Anıtı’na çelenk bırakmak istedi. 

• 1989’da yine Taksim daveti yapıldı. Şişhane tarafında toplanan kitleye açılan ateş sırasında Mehmet Akif Kolcu isimli personel hayatını kaybetti. 

• 1990’da Taksim’e çıkmak isteyenlere müsaade verilmedi, çıkan olaylarda İTÜ öğrencisi Gülay Beceren felç oldu. 

• 1991, 1992, 1993 yıllarında sendikalar Taksim’de ısrar etti ve çatışmalar yaşandı. 1994-1995 yılında Şişli Abide-i Hürriyet Meydanı’nda toplanıldı. 

• 12 Eylül sonrası en kitlesel 1 Mayıs 1996’da Kadıköy’de gerçekleştirildi. Uzun süren çatışmalara sahne olan bu 1 Mayıs’ta 3 kişi hayatını kaybetti. 

• 1997’den 2004’e kadar mitingler Çağlayan’da gerçekleştirildi. 1997 ve 1998 ağır çatışmaların yaşandığı yıllar oldu. 

• 2004’te sendikalar Taksim için müracaat yaptı, orta formül olarak Saraçhane’den buluşularak Yenikapı’ya yüründü. 

• 9 yıl ortadan sonra Kadıköy resmi miting alanı olarak 2005 ve 2006’da 1 Mayıs’a konut sahipliği yaptı. 2007’den sendikalar, buluşma yeri adresi olarak Taksim’i gösterdi. 

• 2007, 2008, 2009’da ağır çatışmaların akabinde Taksim 1 Mayıs’a açıldı.

Sendikaların 2010 da yaptığı müracaat kabul edildi ve 1 Mayıs 32 yıl sonra Taksim de birinci defa resmi olarak kutlandı

TÜRK İŞ’in de ortalarında bulunduğu 6 memur ve personel konfederasyonunun liderleri Taksim’de 1 Mayıs 1977’de çıkan olaylarda hayatını kaybedenleri Karı Yokuşu’nun başındaki 1 Mayıs anıtına karanfiller bırakarak andı

Taksim de 2010 yılında kutlanan 1 Mayıs sonrası Başbakan Erdoğan AKP küme toplantısında yaptığı o konuşmada şunları söyledi

Milliyet gazetesi müellifi Kadri Gürsel 2 Mayıs 2013’te kaleme aldığı yazıdan

Efkan Âlâ Bir yasaktan kelam etmemeliyiz diyordu Kutlama yeri olmadığı için müsaade verilmemiştir demek daha yanlışsız olur

Vali Hüseyin Avni Memnun ise adres olarak Yenikapı yı gösterdi 1 Mayıs ta Taksim de çelenk sunma ve Çıkarı Yokuşu ndaki anmaların yapılmasını Taksim ruhunun yaşatılması bakımından değerli görüyoruz Yenikapı ya gidişte aslında rastgele bir sorun yok Kentin rahatlıkla ulaşım vasıtasıyla gidilebilecek bir alanıdır

Son kelamı ise periyodun Başbakan’ı Erdoğan söyledi Taksim den umudunuzu kesin Devletle tansiyona girmeyin Bu topraklarda 1 Mayıs a hak ettiği bedeli biz verdik sol mu verdi Sendika lideri burası bizim kutsalımızdır diyor Nasıl bir kutsalsa Belirli bir kabir ziyareti yapacaksan anıt ziyaret edeceksen çelenk koyarsın Bak sizin için metro da yaptık Taksim den Yenikapı ya geçebilirsin O gün biz İstanbul da resmi toplu taşıma araçlarını fiyatsız de yaparız Daha ne yapacağız ya

DİSK ve KESK 2008 deki 1 Mayıs a yapılan sert müdahalenin akabinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne başvurmuş mahkeme 22 Kasım 2012 de verdiği kararla hükümeti mahkum etmiş ve ifade ve toplantı özgürlüğünün ihlal edildiği belirtilmişti

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Kolu Lideri Prof Dr İbrahim Kaboğlu’nun tabiriyle İlk kere bir meydan ulusalüstü hukuk alanında bir hakkın temel ögesi olarak kabul edildi Birinci defa bir meydan Avrupa İnsan Hakları Sistemi nde bir özne olarak yer aldı

1 Mayıs Türkiye’nin pek çok kentinde olaysız ve görkemli mitinglerle kutlandı

Sıhhiye Meydanı’nda yapılan 1 Mayıs Ankara’da son yılların en kitlesel şovlarından biri oldu

İstanbul’daki kutlamalara ise Taksim ablukası ve gözaltılar damgasını vurdu 1 Mayıs’ı Taksim’de kutlamak için Beşiktaş’tan yürüyüşe geçmeye çalışan kümelere polis müdahale etti

Beşiktaş’taki 1 Mayıs kutlamaları sırasında bir genç karnından bıçaklandı İstanbul Valisi Vasip Şahin yaptığı açıklamada 203 kişinin gözaltına alındığını bildirdi Şahin ayrıyeten 6 polis ve 18 göstericinin yaralandığı bilgisini paylaştı

Avukatların oluşturduğu Kriz Masası ise gözaltı sayısının en az 356 olduğunu duyurdu

1974 te Ankara Sanat Tiyatrosu Gorki nin Ana romanından Bertolt Brecht tarafından uyarlanan oyunu sahneye koyacaktır Oyunun müziklerini hazırlayacak olan kişi ise Sarper Özsan dır

Oyunda Rusya daki kanlı 1 Mayıs sahnesinin bir personel marşıyla başlayacağı belirtilmiştir Bunun üzerine Özsan 1 Mayıs Marşı nı muharrir ve besteler Marş çok beğenilir ve 1976 dan itibaren meydanlarda sokaklarda daima bir ağızdan söylenir