İstanbul'da bir inşaat şantiyesinde çalışan çalışanlara zorla imzalatılan taahhütnamede, koronavirüs bulaşması durumunda “iş yerinin bir sorumluluğu olmadığını” kabul etmeleri istendi. İmzalamayan çalışanların işten çıkartıldığı belirtildi.
Türkiye'de koronavirüs olayları ve buna bağlı olarak can kayıpları artarken, kademe kademe yeni tedbirler uygulanmaya konuluyor. Bir müddet evvel 65 yaş ve üstü ile kronik rahatsızlığı için alınan sokağa çıkma yasağına 20 yaş altında olanlar da dahil edildi. Lakin genel bir sokağa çıkma yasağı ilan edilmediği için üretim devam ediyor. Bilhassa özel dalda çalışanlara işlerin devam etmeleri konusunda çeşitli baskılar uygulandığı tezleri ve tenkitleri geliyor. İnşaat kesimine de bu çeşit tenkitler yöneltiliyor.
Koray İnşaat'ın İstanbul Çekmeköy'de inşaatı devam eden Koray Kasaba 4. Etap Şantiyesi'nde çalışan personellere, çalışırken koronavirüs kapmaları durumunda 'tüm sorumluluğun kendilerine ilişkin olduğunu' kabul ettiren bir taahhütname imzalatıldığı belirtiliyor.
Koray İnşaat, İstanbul Çekmeköy'deki Koray Kasaba 4. Etap Şantiyesi'nde çalışan emekçilerin tamamına 26 Mart günü bir taahhütname dokümanı verdi ve evrakta yer alan koşulları kabul eden personellerin belgeyi isim, soyisim ve tarih bilgisi ekleyerek imzalamalarını talep etti. Taahhütnamede çalışanlardan, 'işyerinde mümkün bir koronavirüs bulaşması hadisesinden ötürü olabilecek tüm ziyanlardan büsbütün kendisinin sorumlu olduğunu' kabul etmesi istendi.
BBC Türkçe'den Fundanur Öztürk'ün aktardığı bilgiye nazaran,inşaat emekçileri, bu taahhütnameyi imzalamayı kabul etmeyenlerin istifaya zorlandığını tabir etti.
“İşyerinin sorumluluğu olmadığını kabul ederim”
İşçilerin imzasına sunulan dokümanda şu sözler yer alıyordu:
“…Kamp alanı/odalar ve yıkanma yerini kendi istek ve irademle kullandığımı, kampta kalmak istediğimi, bu devir içinde işverenlikçe ülkemizin içerisinde bulunduğu bu fevkalâde duruma ait alınan önlemlere harfiyen riayet edeceğimi, işverenlikçe belirtilen kurallara uymamamdan yahut sair kurallardan ötürü işyerinde bulunduğum devir içinde kendime muhtemel bir koronavirüs bulaşması hadisesinden ötürü olabilecek tüm ziyanlardan ötürü büsbütün kendimin sorumlu olduğunu,
“Yukarıdaki arz ve izah edilen neden ve münasebetler ile patronluğa rastgele bir cezai, idari, yasal ve hukuksal sorumluluk yükletilemeyeceğini, bu hususlarda hangi nam altında olursa olsun patronluğa karşı hiçbir talep ve argümanda bulunamayacağımı ve patronun kelam konusu kampta kalmamdan ve bu virüs ile hastalanmamdan ötürü doğacak ziyanlardan rastgele bir sorumluluğunun bulunmadığını/bulunmayacağını kabul, beyan ve taahhüt ederim.”
Koray İnşaat, emekçilerin imzasına sunulan bu doküman ve şantiyedeki olumsuz çalışma şartlarına dair savlara ait rastgele bir açıklamada bulunmadı.
“200 personele dört duşakabin düşüyor”
İşyerinde çekilen bu fotoğrafta banyonun çamurlu olduğu görülüyor
Taahhütname metninde ayrıyeten personellerden, şantiyede koronavirüs ile ilgili alınan önlemleri taahhüt etmesi bekleniyor.
İddia edilen bu önlemler ortasında; emekçilere virüsle ilgili bilgilendirmenin yapıldığı, vardiyalı yemek ve toplumsal aralık uygulamasına geçiş yapıldığını, her noktada dezenfektan olduğu ve emekçilere yeteri kadar gereç temin edildiği yer alıyor.
Ancak BBC Türkçe'nin ulaştığı çalışanlar, kendilerine imzalatılan dokümanda bahsi geçen önlemlerin alınmadığını ve hatta personellerin konaklayıp yemek yediği alanlarda gerekli paklığın dahi sağlanmadığını söylüyor.
İşçiler 6 m2'lik konteynır odalarda 5-6 kişinin kaldığını ve yaklaşık 200 emekçinin çalıştığı şantiyede yalnızca dört duşakabin olduğunu belirtiyor.
“Patronlar hepsi birden üstüme yüklendi”
Arşiv
Şantiyede üç aydır çalıştığını belirten bir personel şöyle söylüyor:
“Taahhütnameyi okuduktan sonra, 'Ben bunu imzalamam, benim canım satılık değil' dedim. Sonra işverenler hepsi birden üstüme yüklendi. İstifa kâğıdı imzalatmak istediler, onu da imzalamadım. 'Eğer taahhütnameyi imzalamazsan burada kalamazsın' dediler. Beni şantiyeden atmak için zabıta çağırdılar. Mecburen taahhütnameyi imzalamak zorunda kaldım.”
Üç ay evvel memleketinden İstanbul'a çalışmak için geldiğini söyleyen personel, şehirlerarası otobüs seyahatleri durdurulduğu için memleketine dönemediğini söylüyor:
“O taahhütnameyi okuduğumda açıkçası kendimi köle üzere hissettim. Benim canımı hiçe sayıp yalnızca kendilerini kurtarmak istediklerini fark ettim. Lakin şayet kâğıdı imzalamasaydım şantiyeden atacaklardı.”
“İstanbul'da gidecek öteki bir yerim yok. Otobüs seferleri durduğu için memleketime de dönemem. 'Otobüs yok, sokakta mı kalayım?' dediğimde, 'Orası bizi ilgilendirmez' dediler.”
“Sadece iki günde bir ateş ölçüyorlar”
Bir öteki emekçi ise koronavirüs kuşkusuyla hastaneye gittiğini fakat test yapılmadığı için şantiyeye dönüp çalışmaya devam ettiğini anlatıyor:
“Yatakhane ve yemekhane çok pis durumda. İmzalattıkları taahhütnamede yazan hiçbir paklığı yapmıyorlar. Banyo yaptığımız yer çok makûs, birçok gün yıkanmak için sıcak su bulamıyoruz. Şu an altı kişi kaldığımız konteynırları da dört şahsa düşüreceklerini söylemişlerdi fakat şimdi bir adım atılmadı. Yalnızca iki günde bir ateş ölçüyorlar.”
“Bir hafta evvel öksürük, nefes darlığı, boğaz ağrısı ve grip şikayetleriyle hastaneye gittim. Hasta olduğum gece sabaha kadar öksürdüm fakat o gece şantiyede araç olmadığı için sonraki sabah arkadaşımın otomobiliyle, yani kendi imkanlarımla doktora gittim. Hekim, 'Sende korona belirtileri var lakin ateşin 40 olduğu vakit yine gel, test yapalım' dedi. Yazdığı ilaçları kullanıyorum, şantiyede çalışmaya devam ediyorum.”
“Belirti gösterenler çalışmaya devam ediyor”
Arşiv
Başka bir emekçi de 'mecburen' taahhütnameyi imzalamak zorunda kaldığını anlatıyor:
“İmzalamak istemedim ancak sıkıntı durumdayım, paraya gereksinimim var. İmza atmadığı için gönderilen arkadaşlarımız oldu fakat çoğumuz maddi korkulardan dolayı burada kalıp çalışmak zorundayız. Patron bize bir şey olması durumunda kendini sağlama almak istiyor, bunu hepimiz biliyoruz lakin ne yapabiliriz?”
İşçiler, koronavirüs belirtileri gösteren arkadaşlarının inşaatta çalışmaya devam ettiğini belirtiyor:
“Kendimizi burada katiyetle inançta hissetmiyoruz. Biz burada mecburiyetten kalıyoruz. Ortamızda hasta olanlar, öksürenler var. Tuvalet ve banyolardaki sabunluklar boş. Şantiyede misyonlu olan hekim haftada bir gün, cuma günleri geliyor. Muayene etmiyor, şayet bir şikâyetin varsa ağrı kesici veriyor. Bunun dışında öteki bir şey yaptığını görmedik.”
“İmza atmayacaksan gideceksin paşam”
Arşiv
İşçilerin BBC Türkçe'ye gönderdiği ses kaydı ve görüntülerde, patronun emekçileri taahhütnameyi imzalama konusunda ikna etmeye çalıştığı, imzalamayan emekçilerin ise istifa ya da fiyatsız müsaade dilekçesi vermesini talep ettiği görülüyor:
“Aranızda belgeyi imzalamayan arkadaşlar varmış herhalde. Şayet arkadaş kendinden korkuyorsa, şüpheleniyorsa, yazsın müsaade dilekçesini gönderelim. Badire ne vakit düzelirse o vakit gelsin. Şantiye şefiniz de alanda. Benim yeğenim orada çalışıyor. Kimseyi zorla çalıştırma bahtımız yok.”
İşçilerin aldığı ses kaydında ise firmanın şantiye sorumlusuna ilişkin olduğu belirtilen kişinin şu kelamları duyuluyor:
“Çalışmak isteyen imza atar, çalışmak istemeyen imza atmaz. İmza atmayacaksan gideceksin paşam. Bizim yapacağımız hiçbir şey yok. İmza atmayanlar şantiyede kalamaz, işveren 'Ben bunun sorumluluğunu alamam' diyor. Türkiye genelinde bu türlü bir yasa var. Şu anda çalışan herkese bunu imzalattırıyorlar. Koray İnşaat'ta kalan işçi burada isteğiyle kaldığını beyan edecek, bu kadar kolay.”
İşçilerden birinin imzalamayı reddetmesi üzerine, emekçiden 'istifa dilekçesi' isteniyor. Çalışanın bunu reddetmesi üzerine şantiye sorumlusu, “Seni biz işten çıkarmıyoruz, taahhütnameyi imzalamayarak sen kendin işten çıkıyorsun” diyor.
“Taahhütnamenin türel geçerliliği yok”
Avukat Ekin Güneş Saygılı, patron tarafından hazırlanan taahhütnamenin hiçbir hukuksal geçerliliği olmaması bir yana patronun yükümlülüklerini artıran bir doküman olduğunu savunuyor. Saygılı, bu taahhütname dokümanıyla patronun 'olası kast' hatası işlediğini söylüyor:
“Bu taahhütnamenin hiçbir tüzel izahı yoktur. Şayet o şantiyede çalışan bir şahsa koronavirüs bulaşırsa ve diyelim ki ölürse, bu bir iş kazasıdır. Bu patronların hem tüzel olarak hem de cezai olarak sorumluluğundadır.”
“İşveren tarafından personellere bu evrak imzalatıldıktan sonra artık burada 'olası kasıt' var demektir. Muhtemel kast; patronun neticeyi öngörmesi, sonucun gerçekleşmesini göze alması ve 'işçiye ne olursa olsun' hali içerisinde olmasıdır.”
“Dolayısıyla patronun sorumluluğu artık bu dokümandan sonra daha da artmıştır. Zira ortada bir risk olduğunu bildiğini, personelin burada mevt tehlikesi altında çalıştığını kendisi beyan etmiştir. 'Ölürse ölsün, kabahat işçidedir' demek patronu bunun sonuçlarından kurtarmaz.”
Bu belgeyi imzalamadığı için işten çıkarılan emekçilerin durumuyla ilgili konuşan Saygılı, ortada 'haklı bir sebep' olmadığı için emekçinin tazminat hakkının bulunduğunu söylüyor.
