Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye'nin Karadeniz'de 320 milyar metreküp ile tarihinin en büyük doğalgaz keşfini yaptığını açıkladı. Erdoğan'ın açıklamasıyla akıllarda çok sayıda soru işareti oluştu. Çıkarılan doğalgaz Türkiye'yi dışa bağımlı olmaktan kurtarır mı? Erdoğan'ın “2023'te piyasaya sürmeyi planlıyoruz” gayesi ne kadar gerçekçi?
Uzmanlar neler dedi, gelin yakından bakalım…
Cumhurbaşkanı Erdoğan merakla beklenen “müjde” açıklamasını bugün yaptı.Karadeniz'de Türkiye tarihinin en büyük doğalgaz keşfinin gerçekleştirildiğini söyleyen Erdoğan, “Fatih sondaj gemimiz Tuna 1 Kuyusu sondajında 320 milyar metreküp doğal gaz rezervi keşfetmiş durumda” dedi.
1) Türkiye'nin açıkladığı ölçü gerçeği yansıtıyor mu?
Karadeniz’deki aramalarda sondaja başlandıktan bir ay üzere çok kısa bir müddette gazın bulunduğunu belirten TMMOB Makina Mühendisleri Odası Güç Çalışma Kümesi Lideri Oğuz Türkyılmaz, “Bu onların beyanı. Bulunmuş olabilir çok da mutlu olurum bulunmuşsa. Kaldı ki Güç Bakanı daha derinlerde kaynaklar olduğunu düşündüklerini de söyledi. Bu türlü de olabilir. Zira sondajın yapıldığı bu nokta daha evvel delinmiş bir yer değil. Burası Karadeniz ekonomik bölge paylaşımında Türkiye’nin kuzeyindeki üst noktalarında bir yer. Tuna Deltası’nın altına denk düşüyor. Tuna Deltası bölgesinde en son Romanya gaz buldu. Sondajın yeri gerçek, gaz bulunmuş olabilir fakat ölçünün bu kadar olup olmadığını ortaya koymak için yapılması gereken çok önemli çalışmalar var ve bu çalışmalar da akşamdan sabaha yapılacak çalışmalar değil” dedi.
Türkiye'nin doğalgaz keşfinin değerli olduğunun altını çizen Petrol Mühendisleri Odası Güç Siyasetleri Kümesi Lideri Necdet Pamir de “Ancak bir kuyu açarken daha kuyu tamamlamadan, tamamlasanız bile kâfi sayıda o rezervi tanımlayacak kuyu açmadan, burada uzun müddetli üretim testleri yapmadan, buna ek olarak tahliller yapılmadan, rezerv konusunda net bir şey söylemek hatta varsayımı rakam vermek bile sakıncalıdır” değerlendirmesinde bulundu.
2) 2023 amacı gerçekçi mi?
Cumhurbaşkanı Erdoğan bugünkü değerlendirmesinde, bulunan gazın kullanımı için 2023 yılını amaç olarak koyduklarını söyledi.
2023 gayesini “agresif” bulduğunu söyleyen BOTAŞ Gaz Alımı Dairesi Eski Lideri Ali Arif Aktürk, “Bu denizde kolay bir iş değil. Yüzey tesisleri tasarlandıktan sonra üç beş kuyu açılması gerekiyor. Derinlik çok fazla. Yüzen platformlarla yapılması gerekiyor. Türkiye'nin de elinde yok, kesinlikle yüzen platformlar kiralanır. Platformlar satın da alınabilir, kaynağınız varsa alabilirsiniz” değerlendirmesinde bulunuyor” değerlendirmesinde bulundu.
Enerji uzmanı Serkan Şahin’e nazaran ise 2023 gerçekçi bir tarih. Rezervin tam büyüklüğü ve üretimin ne olabileceğinin söylenmesinin 6 aylık bir vakit olduğunu belirten Şahin, “Muhtemelen farklı opsiyonlar düşünülecek. Tuna 1’in yeri tam Romanya, Ukrayna ve Türkiye’nin münhasır ekonomik alanlarının kesişim noktası. Aslında onlarla birebir kaynağı arıyoruz. Opsiyonlardan biri onlarla birlikte geliştirmek olabilir” dedi.
3) Türkiye'nin doğalgaz talebini karşılar mı?
Türkiye Petrolleri Anonim Paydaşlığı (TPAO) bilgilerine nazaran, Türkiye’nin doğal gaz tüketiminde dışa bağımlılık oranı petrole nazaran daha yüksek durumda. Türkiye doğal gaz tüketiminin yaklaşık yüzde 98,9’unu ithalatla karşılıyor. Türkiye’de 2019 yılında yaklaşık 45,7 milyar metreküp doğal gaz tüketilirken, bu sayının yalnızca yüzde 1,06’sı ülke içi üretim ile karşılandı.
Bütün alanların, üretimin nizamlı yapılması için 20-25 yıllık bir çalışma periyodu öngörüldüğünü belirten Oğuz Türkyılmaz, “Üretim planlaması ona nazaran yapılıyor. Siz 25 yıl kabul edecek olursanız yılda çıkaracağınız sayı 12-13 milyar metreküp. Bu da Türkiye’nin bugünkü gereksiniminin 5’te 1’i mertebesinde. Bunu da alabileceğiniz en erken tarih 5 ya da 10 yıllık bir vakit dilimi içerisinde” dedi.
4) Türkiye'nin cari açığını kapatır mı?
Öte yandan ekonomistler bulunan rezervin kapasitesine, üretim ve piyasa şartlarını dikkate alındığında optimist bir tablo çizmiyor. Ekonomist Veysel Ulusoy’a nazaran 1000 metreküp doğal gazın piyasa fiyatı düşünüldüğünde bulunan rezervin bedeli sıfır maliyetle yaklaşık 30 milyar dolara tekabül ediyor.
Gazın çıkarılması için bir üretim maliyetinin de olacağına dikkat çeken Ulusoy, “Maliyeti de hesaplarsanız tahminen 20 milyar dolar üzere meblağa denk gelecek. Yalnızca turizm dalında bu yıl 25 milyar dolarlık bir kaybımız var bu yıl asgarî. Yani bir yıllık turizm kaybına denk gelen bir rezervin reklamının yapılması üzere bir durum var” değerlendirmesini yaptı. Türkiye’nin 700 milyar doların üzerinde Gayri Safi Yurtiçi Hasılası olduğuna dikkat çeken Ulusoy, 30 milyar dolarlık bir kaynağın bu formda reklamının yapılmasının hakikat olmadığı görüşünde.
Hazine ve Maliyet Bakanı Berat Albayrak yeni bulunan rezervin Türkiye’de artık “cari açığın değil cari fazlanın koşululacağı bir dönemi” başlatacağını ve bu yeni süreçte artık “döviz fazlasının konuşulacağını” söyledi. Lakin ekonomistlere nazaran bu maksat gerçekçi değil.
Ekonomist Mustafa Sönmez “Cari fazla veren ülke diye bakacak olursak şayet Almanya, Japonya ve Çin’i görüyoruz. Güç ihracatçısı Rusya’nın bile cari fazlası yok. İran tekrar birebir şekilde” tespitini yaptı. Sönmez, “Bu söylemi ciddiye almak mümkün değil bilimsel olarak. Tümüyle propaganda kokan bir gösteri ile karşı karşıyayız. Esasen piyasalarda da olumlu bir hareketlilik olmadı. Dolar fiyatı 7.20’lerden 7.30’lara çıktı” yorumunda bulundu. Veysel Ulusoy da cari açığın kapatılıp cari fazla vereceğimiz günlerin gelmesini ise kısa ve uzun vadede gerçekçi bir maksat olarak görmediğini tabir etti.
5) Muhalefetin yansısı ne oldu?
CHP Küme Başkanvekili ve İstanbul Milletvekili Engin Altay: “Emeği geçenlere teşekkür ediyorum. Sevindik. Güçte dışa bağlılığımızı minimize edecek bu kaynağı en verimli bir halde milletimizin refahı, ülkemizin güçlenmesi için kullanmak temel vazife ve sorumluluktur. Emeği geçenlere teşekkür ediyorum. Güzel olsun.”
İYİ Parti Sözcüsü Yavuz Ağıralioğlu: “Açıklanan rezervin daha altında bir rezerv açıklandı. Biliyorsunuz yabancı basında çıkan 800 milyar metreküpten oluşmuş bir beklenti vardı 320 milyar metreküp açıklandı. Piyasalar buna reaksiyon verdi. 1 metreküp bile bulunsa memleketimiz için bulunmuş, emek verilmiş, alın teri dökülmüş her şey değerlidir. Münasebetiyle güçte dışa bağımlılığımızı azaltacak, üretimimizde rekabet imkanlarımızı kuvvetlendirecek, cari açığımızın kapanmasına katkı sağlayacak bu teşebbüs içerisinde emek edinmiş her şeye teşekkür etmek bizim milletimiz ismine da partimiz ismine da devletimiz ismine da borcumuzdur.”
HDP Eş Genel Lideri Perrvin Buldan: Bir meskende şayet mutfakta tencere kaynamıyorsa, milyonlar açlıkla, sefaletle karşı karşıyaysa ve siz her sıkıştığınız anda gaz çıkarıyorsanız, işte bu halk size ne inanır ne güvenir. Türkiye halkının sizin müjdelerinize karnı tok. Beşerler, iş, aş, ekonomik krizin bitmesini, siyasi hesapların bitirilmesini istiyor. Siz bu ülkeyi hırsızlıkla, usulsüzlükle, krizlerle, tecritle, kayyımlarla yönettiniz ve hala birebir anlayışta ısrar ediyorsunuz.
Gelecek Partisi Sözcüsü Selim Temurci: Karadeniz’de bulunan doğalgaz rezervinin ülkemiz ve milletimiz için hayırlara vesile olmasını diliyorum. Ulusal güç atağında emeği bulunan başta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak üzere herkese şükranlarımızı tabir ediyoruz. Tek hüznümüz; bu türlü değerli bir günün ekonomiyi iflasa sürüklemiş bir şahsın aklanması, kusurlarının üstünün örtülmesi ve yasallaştırılması için kullanılması olmuştur. Ülkeyi yönetenler keşke ikinci bir muştuyu verip, iktisat idaresinde de yeni bir devri başlatabilselerdi.
Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA): Karadeniz’de yapılan araştırmalar sonucu bulunan doğal gaz rezervleriyle ilgili haberler, ülkemiz için iyi olsun. Emeği geçen herkese teşekkür ederiz. İddiası rezerv verisi dışında rastgele bir bilgi kamuoyuyla paylaşılmadığı için rezervin ekonomimize katkısını ölçümlemek şimdilik mümkün değil. Şeffaf idare unsuru gereği, en kısa vakitte ayrıntıların açıklanmasını temenni ediyoruz.
Gazete Duvar, Cumhuriyet, Deutsche Welle Türkçe
