Polonya'nın sağcı hükümeti, bayana yönelik şiddetle uğraş için hazırlanan İstanbul Sözleşmesi'nden çekileceğini duyurdu. Türkiye'de de AKP hükümeti 'Türk aile yapısına ziyan veriyor' diyerek kontrattan çekilmek istiyor, kadın örgütleri ise mukavelenin tam olarak uygulanması için davet yapıyor, protestolar düzenliyordu.
Euronews'de yer alan habere nazaran Polonya'da iktidardaki sağcı hükümetin Adalet Bakanı Zbigniew Ziobro, düzenlediği basın toplantısında, sözleşmenin “ebeveyn haklarını ihlal ettiğini” öne sürdü. Ziobro, çocuklara cinsiyet eğitimini mecburî kılan unsurların reaksiyon çektiğini söz etti.
Polonya Çalışma ve Aile Bakanlığı'nın mukaveleden çekilmek için gerekli prosedürü önümüzdeki hafta başlatması bekleniyor.
Sözleşmeyle ilgili “zararlı olduğunu düşündüğümüz ideolojik ögeler içeriyor” biçiminde konuşan Polonyalı Bakan hükümetin çekilme kararını savundu.
İktidardaki muhafazakar Hukuk ve Adalet Partisi'nden (PiS) Cumhurbaşkanı seçilen Andrzej Duda, seçim kampanyasında eşcinsel haklarına yönelik sert tavrıyla dikkat çekmişti.
Cuma günü Varşova'da düzenlenen şovda, hükümetin mukaveleden çekilme teklifi protesto edilmişti.
Protestoların organizatörlerinden Magdalena Lempart'a nazaran hükümetin maksadı “aile içi şiddeti yasallaştırmak”.
2011’de İstanbul’da imzaya açıldı
Dönemin Türk hükümetinin ve Türk diplomasisinin büyük çabalarıyla Mayıs 2011’de İstanbul’da imzaya açılan ve bu nedenle “İstanbul Sözleşmesi” olarak anılan kontrat, 10 Avrupa devletinin onayının akabinde 1 Ağustos 2014 tarihinde yürürlüğe girdi.
Bugüne kadar Avrupa Konseyi'ne üye 47 devletten 34'ü tarafından onaylanıp yürürlüğe konuldu.
Türkiye mukaveleyi İstanbul’da imzalayan birinci “Avrupa” devleti oldu
İlk imzacı olmanın ötesinde 12 Mart 2012’de mukaveleyi çekincesiz onaylayan birinci devlet olarak da tarihe geçti.
Tüm bunlar o günlerde Türk hükümetine Avrupa’da puan kazandıran atılımlar oldu.
Sözleşme ile ilgili Avrupa’daki tartışmalar
Avrupa Kurulu üyesi olup mukaveleyi imzalamamış yalnızca iki ülke var: Rusya ve Azerbaycan.
Sözleşmeyi imzalamış olup şimdi onaylamamış ülkeler ise Bulgaristan, Çekya, Macaristan, Ermenistan, Letonya, Litvanya, Lihtenştayn, Moldova, Slovakya, Ukrayna ve Birleşik Krallık.
Bu devletlerin mukaveleyi imzalamama ya da imzalasalar da onaylamama nedenleri büyük ölçüde iktidardaki popülist-muhazafakâr hükümetlerin siyasi hesaplarından yahut kilisenin baskısından kaynaklanıyor.
Bulgaristan'da Anayasa Mahkemesi, “Bulgar anayasası ile uyuşmuyor” gerekçesiyle 2018 yılında kontratın onay sürecini askıya aldırdı. Slovakya’da ise parlamento 2019 yılında kontratın onaylanmasını reddetti.
Çekya ve Baltık ülkelerinde Katolik Kilisesi onay sürecine karşı lobi yapıyor.
Sözleşmeyle ilgili bir öbür sorun ise birtakım muhafazakâr idare yahut hükümetlerin, imza yahut onay anında çekince ve deklarasyonlar aracılığıyla mukaveleyi kendi ideolojik çizgilerinde yorumlama eğilimleri.
Aşırı muhafazakârlar tarafından yönetilen Polonya, örneğin, mukaveleyi “Polonya anayasasının unsur ve kararlarına nazaran uygulayacağını” bildiren bir deklarasyonda bulundu. Hırvatistan, Litvanya ve Letonya da Avrupa Konseyi'ne misal deklarasyonlar ilettiler.
Avusturya, Finlandiya, Hollanda, Norveç, İsveç ve İsviçre ise Polonya’nın deklarasyonunun mukavele ile uyumlu olmadığını belirten bir itiraz deklarasyonu yayımladı.
Sözleşmenin bekçisi pozisyonundaki Taraflar Komitesi'ne başkanlık etmekte olan Finlandiyalı diplomat Nina Nordström, bu cins deklarasyonlar hakkında, “Hükümetler milletlerarası dokümanlar hakkında kendi görüşlerini oluşturmakta özgürdürler. İstanbul Sözleşmesi’ne taraf devletler, memleketler arası hukukun olağanüstü bir modülü haline gelmiş bu dokümanın yaratılışına direkt katıldılar. Kimi vakit mukaveleyle ilgili ek kanılar ya da ek manalar lisana getirmek yahut beyanda bulunmak isteyebilirler” diyor.
“Kavram yanılgısı yaşanıyor, mukavele hiçbir toplum için tehdit değil”
Aynı vakitte Finlandiya’nın Avrupa Kurulu Daimi Temsilcisi olan Büyükelçi Nordström’e nazaran, kontratla ilgili “kavram yanılgısı” yaşanıyor. Nordström yaptığı açıklamada, “İstanbul Kontratı hiçbir toplum için tehdit değildir. Bayana yönelik şiddete karşı sıfır toleransa odaklanmış bir insan hakları enstrümanıdır. Gayesi bundan ibarettir, diğer bir gayesi yoktur” vurgusunda bulundu.
Sözleşme neyi kapsıyor?
Bugün kısaca “İstanbul Sözleşmesi” olarak anılan “Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi”, kendi alanında yalnızca Avrupa değil, dünya genelinde “altın standart” olarak gösteriliyor.
Sözleşme, bayana yönelik şiddet ve aile içi şiddeti bir insan hakkı sorunu olarak ele alıyor ve bu çeşit şiddete sıfır tolerans gösterilmesini hedefliyor.
Şiddetin önlenmesi, mağdurların korunması ve şiddet uygulayanların adalete teslim edilmesi, mukavelenin temel taşlarını oluşturuyor.
Ev içi (fiziksel, cinsel, ruhsal yahut ekonomik) şiddet, bayanların sünnet edilmesi, zorla evlendirilme, cinsel taciz, cinsel şiddet, taciz hedefli takip, kürtaja zorlama ve kısırlaştırmaya zorlama üzere olguların bir kabahat olarak düzenlenmesi ve cezalandırılmasını öngörüyor.
Sözleşme daha çok bayanlar için olsa da erkek ve çocukları da kapsıyor
Erkeklerin de aile içi şiddet ve zorla evlendirilme üzere kimi şiddet tiplerine maruz kaldığını belirterek, taraf devletleri, kontrat kararlarını erkekler, çocuklar ve yaşlılar dahil olmak üzere, aile içi şiddetin tüm mağdurlarına uygulamaya davet ediyor.
Sözleşme, çok muhafazakâr çevrelerin savlarının tersine, birebir cinsiyetten olan çiftlerin yasal olarak tanınması da dahil olmak üzere, toplumsal cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimle ilgili olarak yeni standartlar getirmiyor. Aile ve evlilik kavramları konusunda yeni tanımlar içermiyor.
Euronews ve DW Türkçe
