Son günlerde mescide çevrilme tartışmalarıyla gündemde olan Ayasofya, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Uluslararası Dini Özgürlükler Raporu'na girdi. Rapora reaksiyon gösteren Dışişleri Bakanlığı “ABD’nin bu tıp raporlarla dünya kamuoyunun dikkatini, ülkesindeki sıkıntılardan diğer taraflara çekmeye çalışması trajikomiktir” dedi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise “Ayasofya katiyetle memleketler arası değil, ulusal egemenlik hususudur. Kimse Türkiye'yi sorgulamasın” sözlerini kullandı.
ABD Dışişleri Bakanlığı, birçok ülkedeki dini kısıtlamalar ve azınlıkların durumunu değerlendirdiği Memleketler arası Dini Özgürlükler Raporu'nun (USCIRF) güncellenmiş son halinde, Türkiye'de dini özgürlüklerin kaygı verici bir boyutta seyrettiği değerlendirmesinde bulundu.
Raporda Ayasofya ve Kariya müzelerinin statüsünün değiştirilmesine yönelik son günlerde lisana getirilen tartışmalar ile Alevilerin resmi olarak tanınmamasına ait açıklamalar yer aldı.
Euronews'in aktardığı bilgiye nazaran, raporda, “Erdoğan, İstanbul'da Türkiye'nin birinci Süryani kilisesi olduğu belirtilen ibadethanenin temel atma merasimine katıldı. Fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan başka yandan, tarihi Ortodoks Bazilikası olan ve 1935 yılından bu yana müze statüsünde olan Ayasofya'nın mescide dönüştürülmesi istikametinde birçok sefer davette bulundu.” tabirlerine yer verildi.
Raporda ayrıyeten Yahudi aykırılığı ve düşmanlığıyla alakalı telaffuzlara dikkat çekilirken, dine ve kutsal bedellere hakaret etme ile zarurî askerlik yasasında bir alternatif bulması, vicdani redde müsaade vermesi gerektiğinin altı çizildi.
USCIRF'nin üzerinde durduğu bir başka husussa, Türkiye'de yaşayan Rum, Ermeni ve Süryani azınlıklara ilişkin birçok sorunun devam ettiği ve bu azınlıklara ilişkin birçok tarihi sit alanı ve mezarlıkların tahrip edildiği bilgisi oldu.
Önceki raporda Erdoğan kınanmıştı
Uluslararası Dini Özgürlükler Raporu'nun birkaç evvel yayımlanan raporunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Ayasofya Müzesi'ni tekrar mescide çevrilmesiyle ilgili kelamları sebebiyle bir kınama metni yayımlanmıştı.
Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Dışişleri Bakanlığı Memleketler arası Dini Özgürlükler Özel Temsilcisi Sam Brownback'in sunumunu yaptığı Milletlerarası Dini Özgürlükler Raporu’nda, yaklaşık 200 ülkedeki dini azınlıklara yapılan kısıtlamalar ele alınmıştı.
Raporda Türkiye'de son günlerde Ayasofya'nın statüsünün değiştirilmesi istikametindeki tartışmalara da değinilirken, “Ayasofya Müslümanlar ve Hristiyanlar açısından tarihi ve manevi büyük bir bedele sahiptir. Bu yapının müze statüsü korunmalıdır.” denilmişti.
“Tasarruf yetkisi Türkiye'nin elinde, başla ülkeleri ilgilendirmez”
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy, ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan '2019 Memleketler arası Dini Özgürlükler Raporu'nun Türkiye ile ilgili kısımlarına ait yöneltilen soruya yazılı yanıt verdi.
Aksoy, raporun Türkiye kısmının, yine kaynağı meçhul tezler içeren, objektiflikten uzak bir lisanla kaleme alındığını bildirdi. Türkiye'nin, din ve ibadet özgürlüğünün tüm vatandaşlar için ayrım gözetmeksizin korunması ve geliştirilmesi maksadını somut adımlarla desteklemeye devam ettiğini belirten Aksoy, “Ülkemizde, farklı din ve inançlar huzur ve ahenk içinde yaşamaktadır. Ülkemiz son 20 yılda gayrimüslim vatandaşlarımızın hak ve özgürlüklerinin geliştirilmesi, müsamaha ve karşılıklı anlayış ortamının güçlendirilmesi emeliyle değerli adımlar atmıştır” dedi.
Aksoy, raporda Ayasofya ve Kariye hakkında belirtilen konuları yine son devirde yapılan kimi açıklamalar bağlamında şaşkınlıkla karşıladıklarını vurgulayarak, şunları kaydetti:
“ABD'nin Türkiye'yi sorgulaması abesle iştigal”
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu NTV canlı yayınında ABD'de açıklanan rapora reaksiyon gösterdi. “Ayasofya muhakkak milletlerarası bir mevzu değildir. Ulusal egemenlik bahsidir. Kimse Türkiye'yi sorgulamasın. ABD üzere bir ülkenin Türkiye'yi sorgulaması abesle iştigal” diyen Çavuşoğlu, “Irkçılık var, Müslüman düşmanlığı, yabancı düşmanlığı var. Türkiye ise tam zıddını yapıyor. Bu türlü bir durumda Ayasofya'nın tartışmaya açılması, fetihten 567 yıl sonra Ayasofya'yı hatta İstanbul'u tartışmaya açmak manidar” tabirlerini kullandı.
Ayasofya'nın Fatih Vakfiyesi'ne ilişkin tapusunu gösteren Çavuşoğlu, “1972 UNESCO kontratına baktığımızda o mülkiyetin bu formda cami ya da öbür türlü kullanılmasına ait bir şey yoktur. Bir derneğimiz Danıştay'a başvurdu. 2 Temmuz'da Danıştay kararını verecek. Burası bizim kendi egemenlik alanımız” dedi.
Yunanistan'dan gelen reaksiyonlara karşılık veren Çavuşoğlu, “Esasen dini azınlıkların hakları konusunda sadece bize değil dünyaya ders verecek en son ülkelerden biri Yunanistan. Avrupa'da mescidi olmayan tek başşehir Atina. Selanik'te daima açık bir cami yoktur. Batı Trakya'da Türk azınlıkların seçtiği müftüler namaz kıldırdığı için ceza aldı. Oradaki Türk azınlık, Türk ismini da kullanamıyor. Yunanistan bu hususta üç kez mahkum edildi” diye belirtti.
UNESCO: “Ayasofya'nın statüsünü değiştirmek için bizim onayımız gerekli”
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Ayasofya ile ilgili sarf ettiği kelamlara Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO'dan da bir karşılık gelmişti.
UNESCO yetkilileri Aya Sofya'nın müze statüsünün değiştirilebilmesi için UNESCO'nun müsaadesinin gerektiğini açıklamıştı.
