İngiltere’nin 47 Yıllık AB Serüveni Resmen Sona Erdi: Peki Bundan Sonra İngiltere’yi Ne Bekliyor?

İngiltere yaklaşık 4 yıl evvel aldığı Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılma (Brexit) kararını, sancılı bir sürecin akabinde bugün tamamlanıyor.

Brexit yanlıları Londra'da kutlamalar düzenlemeye hazırlanırken birtakım kişilerin AB bayrağı yaktığı görüldü.

İngiltere'de, AB'nin atası Avrupa Ekonomik Topluluğuna (AET) 1973'te üye olunmasından itibaren, üye ülkelerin siyasi ve ekonomik bütünleşmesi ile gücün, Brüksel'deki bürokraside toplanmasından şikayet eden bir kesim oluşmuştu.

AB'nin Schengen ve ortak para ünitesi üzere temel kurumlarının dışında kalmasına rağmen İngiltere'de “Avrupa şüphecileri” diye isimlendirilen kümenin şikayetleri azalmadı, bilakis arttı.

Özellikle Doğu Bloku ülkelerinin AB'ye üye olmasıyla artan göç ve 2008 ekonomik krizi, bu fikirlerin ülkede yaygınlaşmasına yol açtı.

Aşırı sağ siyasetçi Nigel Farage’ın liderliğindeki AB tersi Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi'nin (UKIP) 1990'lardaki 100 bin oyluk tabanını 2010'da 920 bine, 2015'te de 3 milyon 890 bine taşımayı başarması da ülkedeki ana akım siyaseti baskı altına aldı. Parti Avrupa Parlamentosu seçimlerinde kazandığı muvaffakiyetle çok sayıda milletvekili çıkararak, Brexit'i Avrupa gündemine taşıdı.

Bu siyasi konjonktürde, niyet kuruluşu British Influence’ın (Britanya'nın Nüfuzu) eski lideri Peter Wilding’in 2012'de yayımladığı makalede kullanmasıyla dolanıma giren “Brexit” sözü, ülkenin önündeki 8 yılına damga vuracak popülerliğe ulaştı.

Wilding, makalesinde, İngiltere’nin AB içinde liderliğe oynaması gerektiğini savunuyor ve bunda başarısız olunması halinde işlerin “Brexit”e yanlışsız kayacağı ikazında bulunuyordu, o denli de oldu. 

İngiltere'nin son 8 yılına damga vuran tartışma, ülkenin AB içinde ve önder rolünde olması gerektiğine inananlar ile AB bürokrasisinin boyunduruğundan kurtulup, “bağımsız” İngiltere'yi “yeniden büyük” yapmayı isteyenler ortasında geçti.

Ülkeyi saran Brexitçi atmosfer, 2013 yılında devrin başbakanı David Cameron'ı AB üyeliğini referanduma götürme sözü vermeye itti. Seçmen tabanını UKIP'e kaptırmaktan tasa eden Cameron, bu vaadin de tesiriyle 2015’te yapılan genel seçimde az farkla fakat tek başına iktidar olmayı başardı.

Kendisi AB üyeliğinden yana olan siyasetçi, 2016 yılı başında, AB'nin “siyasi bütünleşme” maksadını eleştirerek ve kimi ödünler almak emeliyle bir dizi diplomatik teşebbüste bulundu. Cameron, görüşmelerin sonunda AB’den ulusal parlamentonun egemenliği, iktisadın idaresi ve göçün sonlandırılması bahislerinde “istediğini kopardığını” ilan etti.

Referandum için 23 Haziran 2016 tarihini belirleyen İngiliz Başbakan, AB’den kopardığı ödünlere nazaran tekrar şekillenecek üyeliğin devamı için kampanyaya başladı.

Brexit yanlısı kampanyada ise öne çıkan iki isim Nigel Farage ile Boris Johnson oldu.

Brexit yanlısı kampanya, İngiliz parlamentosunun Brüksel'deki atanmış bürokratlar karşısında egemenliğini tekrar elde etmesi, ülkenin AB bütçesine yaptığı katkının başta sıhhat sistemi olmak üzere kendi iç sıkıntılarının tahlilinde kullanılması ve göçe karşı “sınırların denetiminin tekrar sağlanması” gerekliliği üzerine kuruldu.

AB üyeliğinden yana olanlar ise Birliğin, İngiltere’nin en büyük ticari ortağı olduğuna işaret ederek, Brexit’in ülke iktisadını küçülteceğini savundu.

Son ana kadar başa baş giden referandum yarışından yüzde 48’e karşı yüzde 52 ile Brexit cephesinin galip çıkması üzerine Cameron misyonundan istifa etti.

Yerine, kabinede İçişleri Bakanlığı koltuğunda oturan Theresa May seçildi.

“Brexit Brexittir” sloganıyla vazifesine başlayan May, referandum sonucunu süratle hayata geçirme kelamı verdi.

May, 29 Mart 2017'de AB'ye yazdığı mektupla 2 yıl sürmesi öngörülen Brexit müzakerelerini resmen başlattı. İngiliz Başbakan emelini, bu 2 yıl içinde hem ayrılık şartlarını hem de yeni bir özgür ticaret mutabakatını müzakere edip sonuca bağlamak olarak ilan etti.

Ancak tablonun May'in dilediği kadar kolay olmadığı kısa vakitte ortaya çıktı.

Brexit aykırıları ve yandaşlarının yanı sıra siyaset “katı Brexitçiler” ve “ılımlı Brexitçiler” olarak da bölündü.

Muhafazakar Parti milletvekilleri içindeki bölünmeler, May'i hem parlamentoda hem müzakere muhatabı AB karşısında zayıf bir pozisyonda bıraktı. May, bu sorunu, erken genel seçime gidip güçlü bir parlamento çoğunluğuyla tekrar hükümete gelerek çözmeyi denedi.

Fakat 8 Haziran 2017’de gidilen erken genel seçimde Muhafazakar Parti tek başına hükümet kuracak sayıda milletvekili çıkaramadı. Kuzey İrlanda’nın çok sağdaki Demokratik Birlik Partisi'nin (DUP) dayanağıyla lakin bir azınlık hükümeti kurulabildi. Bu, Brexit kamplaşması içinde onlarca bakanın misyonu bırakmasına ve May’in 24 Temmuz 2019’daki istifasına giden sürecin de başlangıcı oldu.

May, belirlenen mühlet içinde AB ile bir Brexit mutabakatına varmayı başardıysa da muahedeyi parlamentodan geçirmeyi başaramadı. Bunda, Avrupa Adalet Divanı'nın İngiltere’nin Brexit’i tek taraflı iptal edebileceğine hükmetmesiyle, AB yanlısı bölümlerin süreci durdurmak için ümidinin artması da rol oynadı.

May'in Brexit muahedesi milletvekilleri tarafından büyük farklarla 3 defa reddedildi. Brexit 29 Mart 2019’dan evvel 12 Nisan’a, sonra da 31 Ekim’e ertelenmek zorunda kaldı.

Ülkede 22 Mayıs'ta yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Muhafazakar Parti'nin 5'inci sıraya gerileyerek tarihinin en büyük seçim mağlubiyetini almasının akabinde Theresa May'in üzerindeki istifa baskısı arttı.

May'in istifasını ilan etmesinin akabinde başlayan liderlik yarışını, kabinedeki Dışişleri Bakanlığı vazifesinde evvelki yıl Brexit siyasetini gereğince katı bulmayarak istifa eden Boris Johnson kazandı.

Başbakanlık misyonunu 24 Temmuz'da devralan Johnson, parlamento istikrarlarının Brexit sürecini dilediği üzere yönetmesine müsaade vermeyeceğini görerek, parlamentoyu 5 hafta tatil kararı aldı lakin bu karar, Anayasa Mahkemesinden geri döndü.

Johnson, bunun üzerine AB ile yine müzakereye başlayarak Brexit mutabakatında daha evvel itirazlara yol açan kimi unsurları değiştirmeyi başardıysa da parlamento çıkardığı yasa ile katı Brexitçi siyasetçiyi AB'den yeni bir erteleme istemeye mecbur bıraktı.

AB'ye 28 Ekim'de imzasız bir mektupla erteleme talebini ileten Johnson, 29 Ekim'de muhalefet partilerini erken genel seçime ikna etmeyi başardı.

Seçim kampanyasını “Brexit'i ne kıymetine olursa olsun gerçekleştirme” vaadi üzerine kuran Johnson, 12 Aralık'ta sandıktan 365 milletvekili çıkarmayı başardı. Böylelikle Johnson'ın önünde 650 sandalyeli Avam Kamarasında dilediği düzenlemeyi geçirmesi için mahzur kalmadı.

Brexit mutabakatına ait tasarı, ocak ayı içinde parlamentonun her iki kanadından süratle geçti ve 23 Ocak'ta Kraliçe'nin onayıyla maddeleşti.

İngiltere, 31 Ocak Cuma günü 23.00'te (TSİ 02:00) AB'den resmen ayrıldı.

Bunu, ülkenin fiilen AB üyesi kalacağı lakin Birliğin karar süreçlerinde yer almayacağı bir geçiş periyodu izleyecek. 

11 ay olarak öngörülen geçiş devrinde taraflar, başta kapsamlı bir hür ticaret muahedesi olmak üzere gelecekteki münasebetlerinin alacağı biçimi müzakere edecek.

• 1. Avrupa Parlamentosu'ndaki İngiliz milletvekilleri koltuklarını kaybedecek

Brexit Partisi başkanı ve İngiltere'nin AB'den ayrılmasının mimarlarından Nigel Farage, Avrupa Parlamentosu üyeliğini kaybedecekler ortasında.

Bunun nedeni, İngiltere'nin AB'den ayrıldığı anda, Birlik'in siyasi kurum ve ajanslarıyla bağını yitirecek olması.

Geçiş sürecinde İngiltere'nin AB kurallarına uyacak olmasına ek olarak, AB kanunlarının yerine getirilmesi ile ilgili bahislerde karar mercii olan milletlerarası Avrupa Adalet Divanı, yasal uyuşmazlıklarda son kelamı söyleyecek.

• 2. AB tepelerine iştirak bitecek

İngiltere Başbakanı Boris Johnson'ın, gelecekte AB Zirvesi'ne katılan başkanlar ortasına girmek istemesi halinde, özel olarak davet edilmesi gerekecek.

İngiliz bakanlar da artık sistemli olarak AB toplantılarına katılarak, örneğin balık avlanmaya ait sınırlamalar hakkında karar veremeyecek.

• 3. Ticaret konusu çok konuşulacak

İngiltere malların ve hizmetlerin alım-satımına ait olarak dünya çapındaki öteki ülkelerle pazarlıklara başlayabilecek.

İngiltere AB üyesiyken, ABD ve Kanada üzere ülkelerle resmi ticaret müzakereleri yürütmesine müsaade verilmiyordu.

• 4. İngiliz pasaportlarının rengi değişecek

Mavi renkteki pasaportlar, şu anki bordo pasaportlarla değiştirildikten 30 yıl sonra geri dönecek.

• 5. Brexit bozuk paraları

İngiltere'de Brexit'i anmak için 31 Ocak tarihini taşıyan ve “Barış, Refah ve Bütün Uluslarla Dostluk” yazılı 3 milyon adet 50 penilik bozuk para basılacak. Paralar deverana girdi.

Ancak bozuk paralar da halkı böldü, AB'de kalınmasından yana olan birtakım şahıslar bozuk parayı kabul etmeyeceklerini açıkladı.

• 6. İngiltere'nin Brexit grubunun misyonu sona erecek

İngiltere-AB müzakerelerini ve mutabakat olmaması ihtimaline yönelik hazırlıkları yürüten takım, Brexit'in gerçekleşeceği gün vazifelerinden ayrılacak.

• 7. Almanya hata işleyenleri İngiltere'ye geri gönderemeyecek

Bazı zanlıların Almanya'ya kaçmaları halinde İngiltere'ye geri gönderilmeleri mümkün olmayacak. Almanya Anayasası, diğer bir AB ülkesi olmadıkça vatandaşlarının hudut dışı edilmesine müsaade vermiyor.

Geçiş devri Brexit'in çabucak akabinde başlayacağı için, pek çok şey tıpkı kalacak – en azından 31 Aralık 2020'ye kadar.

• 1. Seyahat

Uçaklar, tekneler ve trenler her zamanki üzere çalışmaya devam edecek.

Pasaport denetime gelindiğinde geçiş periyodu boyunca İngiliz vatandaşları, AB vatandaşları için ayrılan kısımlarda sıraya girmeye devam edecek.

• 2. Ehliyetler ve evcil hayvanların pasaportları

Geçerli oldukları surece, kabul edilmeye devam edilecekler.

• 3. Avrupa Sıhhat Sigortası Kartı (EHIC)

Bu kartlar İngiliz vatandaşlarına, bir kaza sonucu meydana gelebilecek hastalıklarda resmi kuruluşlarda tedavi imkanı sağlıyor.

Herhangi bir AB ülkesinde kullanılabilirler (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn'da da geçerliler) ve geçiş devrinde de geçerli olacaklar.

• 4. AB'de yaşamak ve çalışmak

Geçiş periyodunda hareket serbestisi devam edecek, böylelikle İngiltere vatandaşları şu an olduğu üzere bu süreçte de AB'de yaşayıp, çalışmaya devam edebilecek.

İngiltere'de yaşamak ya da çalışmak isteyen AB vatandaşları için de tıpkı şartlar geçerli.

• 5. Emeklilik maaşı

AB'de yaşayan İngilizler devletten emeklilik maaşlarını ve yıllık artırımı almaya devam edeceler.

• 6. Bütçeye yapılan katkılar

İngiltere geçiş devrinde AB bütçesine para ödemeye devam edecek. Bu, AB tarafından fonlanan projelerin devam etmesi manasına gelecek.

• 7. Ticaret

İngiltere-AB ticareti ek fiyatlar ya da kontroller gerekmeden devam edecek.

Euronews ve BBC Türkçe