Koleradan kara vebaya, koronavirüsten influenzaya… Evvelden mecburî göçler ve savaşlar ile yayılan salgınlar, günümüzde kolay ve süratli ulaşım sebebiyle çok daha süratli yayılıyor. Süratli yayılmasına rağmen, bilimsel gelişmeler sayesinde de süratli tahlil üretiliyor. Geçmişten günümüze insanlık tarihinin en çok mevte sebep veren salgınlarını sizin için ayrıntılandırdık.
Kaynak: https://thebulletin.org/2023/01/deadl…
COVID-19 salgını, geçmişteki viral salgınlarla benzeşiyor mu bakmadan evvel biraz istatistiklere bakalım. Dünya, COVID-19 salgınının dördüncü yılına girerken, resmi vefat sayısı şu anda yaklaşık 7 milyon. Pekala bu sayı gerçeği yansıtıyor mu?
Açıkça konuşmak gerekirse resmi sayıların güvenilmezliği nedeniyle kesin bir sayı söylemek hayli sıkıntı. Fakat uzmanların iddiaları, bu sayının yaklaşık 28 milyon olduğu istikametinde.
COVID-19, tarihte meydana gelen birçok ölümcül salgından yalnızca bir tanesi. Yakın tarihten bir örnek vermek gerekirse, HIV virüsü yani Aids’in 40 milyondan fazla can aldığını söyleyebiliriz.
Geçmişteki salgın hastalıkların, tarihin akışını nasıl değiştirdiğini ve çağdaş dünyayı nasıl şekillendirdiğini incelemek hayli değerli. Zira salgın hastalıklar bizi biz yapan tarihin değerli bir modülüdür.
Biz de uzak ve yakın tarihe kısa bir seyahat yapıp, 1 milyondan fazla mevtle sonuçlandığı bilinen salgınları incelemek istedik.
Antonine Salgını: Nam-ı öteki Galen Salgını, ortaya çıktığı M.S. 165 yılına kadar Roma’nın ve tüm insanlığın gördüğü en ölümcül en büyük salgın olarak tarihe ismini yazdırmış.
Antonine salgını aslında tarihte görülen birinci salgın değil. Fakat bu derece ölümcül ve büyük bir salgın olarak tarihe ismini yazdıran birinci salgın diyebiliriz.
Çiçek hastalığı kaynaklı olan bu salgın, askeri seferler esnasında Romalılara bulaşıyor ve yaklaşık 10 milyon insanın ölmesine sebep oluyor. Roma halkının da üçte biri bu salgında yok oluyor.
Bu salgına Antonine salgını ismi verilmesinin sebebi ise, bu salgında hayatını kaybeden imparatorların hanedan isimlerinin Nerva-Antonine olması.
Jüstinyen Vebası: M.S. 541 yılında patlak veren Jüstinyen Vebası’nın Mısır’dan bir tahıl nakliyesinde fareler tarafından taşınan hastalık olduğu düşünülüyor. Bizans İmparatorluğu’nun ağır nüfuslu başşehri Konstantinopolis (bugünkü İstanbul) bu salgından önemli halde etkilendi. Günde 10.000 kişinin öldüğü biliniyor.
Bu salgın münasebetiyle 590 yılına kadar yaklaşık 100 milyon insanın öldüğü kestirim ediliyor.
Kara Mevt (The Black Death): 1346 yılında başlayıp 1353 yılına kadar süren en ölümcül salgınlardan biridir. Kara vefatın 1347 ile 1351 yılları ortasında 25 milyondan fazla insanı öldürdüğü iddia edilmektedir.
Kara vefatı aslında veba salgının başlangıç noktası üzere düşünebiliriz.Veba yıllar uzunluğu nükseden bir salgın oldu. Veba salgını 18. yüzyılın sonlarına kadar sona ermedi. Dünya çapında, tarih boyunca veba yüzünden ölenlerin sayısının 200 milyondan fazla olduğu düşünülüyor.
Veba, günümüzde nadiren de olsa hala görülmekle birlikte, artık antibiyotik ile tedavisi yapılabilmekte.
Kolera: 1817 yılında başlayarak dalgalar halinde gelen kolera salgınının en ölümcül versiyonu 1846 ile 1860 yıllarında gerçekleşti.
Dünya çapındaki meyyit sayısına ait datalar yok lakin yalnızca Rusya’da üçüncü büyük kolera salgını sırasında bir milyondan fazla insanın öldüğüne inanılıyor.Kolera salgınının sona ermesi ise İngiliz tabip John Snow’un1854 yılında, hastalığın kirli sudan bulaştığını tespit etmesiyle oluyor.
İspanyol Gribi: 1918 ile 1920 ortasında virüsün 40 milyon ila 50 milyon ortasında mevte neden olduğu kestirim ediliyor, bu da Birinci Dünya Savaşı’ndaki toplam ölümlerden daha fazla.
1918 grip salgınının kaydedilen birinci hadiseleri Kansas, Fort Riley’de tespit ediliyor. Tam da Amerika Birleşik Devletleri, Birinci Dünya Savaşı’nda savaşmak için binlerce asker göndermeye hazırlanırken…Birliklerin yakın çevreler ortasındaki hareketleri, hastalığın birinci dalgasının Amerika Birleşik Devletleri’nde çok süratli bir formda yayılmasına sebep oldu.
HIV / Aids: 1981’de başlayan salgının, 2021 itibariyle 40 milyondan fazla insanı öldürdüğü biliniyor. Hoş olan gelişme ise, mevt oranlarının 2000’li yıllarda düşüşe geçmesi ve anti-retroviral ilaçlar sayesinde HIV olumlu olan insanların artık çok daha uzun yaşayabilmesi.
1981 yılında yayınlanan bir makalede, Los Angeles’da yaşayan beş eşcinsel erkekte akciğer enfeksiyonlarının ve baskılanmış bağışıklık sistemlerinin oluştuğu anlatılıyordu. Makale yayınlandığı esnada bahsi geçen 5 bireyden ikisi ölmüştü bile. Kalan 3 kişi de yakın vakitte ölecekti. O esnada bilinmiyordu lakin bu klinik makale sonradan HIV/AIDS salgını olarak bilinecek durumu tanımlayan birinci makaleydi aslında.
Covid 19: 2019 yılının Kasım ayında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve SARS-CoV-2 olarak bilinen koronavirüs için genel görüş bu virüsün hayvanlardan insanlara geçtiği tarafında. Fakat, bu yayılmanın doğal olarak mı yoksa laboratuvarda bir kaza sonucu mu meydana geldiği şimdi muhakkak değil.
2019 Kasım’dan bu yana 7 ile 28 milyon ortası insanın öldüğü kestirim ediliyor…
Salgınlar rastgele ortaya çıkmıyor ve ne yazık ki insanlığın dolaylı olarak yardımı ile yayılıyor. İklim değişikliği, çevresel bozulma salgınlara katkıda bulunan faktörlerden yalnızca ikisi.
Salgınların yayılması da günümüzde, süratli global ulaşım sebebiyle eskiye nazaran çok daha kolay.
Bu sebepledir ki Çin’de başlayan bir hastalığın tüm dünyaya yayılması bu kadar kısa sürdü.
Bundan sonra nasıl bir virüs ile karşılaşacağımızı hiçbirimiz bilmiyoruz. Fakat umuyoruz ki bilimsel gelişmeler, gelecekte olması mümkün rastgele bir pandeminin ziyanını hafifletecektir.
İnsanlık neler gördü… Kara veba, kolera, Aids, Covid-19…Hala buradayız ve tekrar burada olacağız.
