Elazığ sarsıntısının ikazını aylar öncesinden yapan Prof. Dr. Naci Görür, Doğu Anadolu fay sınırının uyandığını belirterek “Kuzey Anadolu fayına verdiğimiz ehemmiyeti artık Doğu Anadolu fayı üzerine de yöneltmek gerekiyor” dedi. Görür, Malatya, Adıyaman ve bilhassa de 1500'lü yıllardan bu yana büyük zelzelenin olmadığı Kahramanmaraş'ın Türkoğlu yöresine dikkat çekerek, Elazığ sarsıntısı sonrasında bu bölgelerdeki gerilimin daha da artmış olabileceğini söyledi. Görür, yetkilileri şimdiden tedbir almaya çağırdı.
Prof. Dr. Naci Görür'ün Elazığ zelzelesi sonrasındaki ihtarları
CNN Türk'te Elazığ sarsıntısı ile ilgili konuşan Naci Görür şunları söyledi:
“Şimdi bu 6.8'lik sarsıntı yer bilimciler açısında şunu tabir ediyor; Uyumakta olan uzun periyottur etkin olmayan Doğu Anadolu fayının uyanışını gösteriyor. Bu fay boyunca tarihi süreçte büyük zelzeleler var.”
– Siz daha evvel bu ekranda nokta atışıyla Sivrice'yi göstermiştiniz hakikat mu?
“Evet. Burayı işaret etmiştim ancak burada sarsıntı benim özel yetenek sahibi olduğumu göstermiyor. Her yerbilimci bunu bilebilirdi. Gerçekten bu fayın uzun müddettir zelzele üretmediğini yerbilimciler biliyorlardı. Tarihi depremlerlede buradaki tektonik deformasyonun artışı nedeniyle, gerilimin birikimiyle ben olabilecek yerleri söyledim. Bunlardan biri de Sivrice'ydi, hakikaten burada oldu.
Ama artık tıpkı fay üzerinde yeniden sarsıntı olma olasığı bulunan öteki yerler de var. Örneğin Kahramanmaraş'ın Türkoğlu yöresi. Orada en son sarsıntı 1513'te oldu. Münasebetiyle uzun bir mühlet geçmiş. Orada da sarsıntı olabilir.”
“Bu fay da artık Kuzey Anadolu fayına benzeri davranışlar gösterebilir”
“Şimdi bu zelzelenin bir özelliği var. Bu fayın harekete geçtiğini gösterdiği üzere, benim tahminen de yeni olarak söyleyebileceğim, ne kadar doğrudur bilemiyorum ancak bunu lisana getirmenin yerbilimciler açısında kıymetli olacağını düşünüyorum. Bu fay da bundan sonra Kuzey Anadolu fayına misal davranışlar gösterebilir.
Bununla şunu demek istiyorum. Kuzey Anadolu fayı ile Doğu Anadolu fayı Karlıova'da birleşiyorlar. Kuzey Anadolu fayı 1939-1999 ortasında 7'den büyük çok sayıda zelzele üreterek gücünü boşalttı. Yani 1939, 1942, 1943, 44, 57, 67 ve 99. Yani 20'nci yüzyılda muhakkak bir zelzele silsilesi ile gücünü boşalttı. Kuzey Anadolu fayı gücünü boşaltırken Doğu Anadolu fayı büyük ölçüde uykuda idi. Halbuki biz bu fayın üzerinde de 1823, 1893, 1874, 1875'te yeniden 7 ve 7'den büyük sarsıntılar olduğunu biliyoruz.”
“Kuzey Anadolu fayına verdiğimiz değeri bundan sonra Doğu Anadolu fayı üzerine de yöneltmek gerekebilir.”
-Sivrice'de ne kadar bir kırılma oldu? Başladığı ve bittiği yeri gösterebilir misiniz?
“Burası merkez üssü, burası da Karlıova, gittiği yer fayın. Bu Hatay'a kadar İskenderun Körfezi'ne kadar gidiyor. Bu zelzele de Kuzey Anadolu fayına misal halde bundan sonra muhakkak vakitlerde büyük sarsıntılar üreterek gücünü boşaltabilir. Bu ne demektir. Kuzey Anadolu fayına verdiğimiz değeri ve dikkati bundan sonra Doğu Anadolu fayı üzerine de yöneltmek gerekebilir.”
“Bu faylar gerilimi transfer edebilirler”
-O halde tehlike hâlâ geçmedi?
1822'den başlayıp da 1894, 93, 74, 75'te daima 7 mertebesinde zelzeleler üretmiş. Bu fay harekete başladığına nazaran ister istemez bu türlü bir fikir insanın zihninde, yerbilimci olarak doğuyor. Bu sarsıntı sığ bir zelzele, nihayetinde 8 km bir derinliği var. Kaç km kırdığını tam olarak bilmiyorum lakin herhalde 30 km kadar kırdı.
-40 km kadar kırdığı konuşuluyor.
“Dolayısıyla büyük bir sarsıntıdır. O nedenle beklenen yerde olmuştur. Tahminen bundan sonra söylenecek şey, bu doğrultu atımlı faylar kırıldığı vakit çoklukla bir yerlere yanlışsız, kendi doğrultusu boyunca enerjiyi, gerilimi transfer edebilirler.
Tıpkı 99 Gölcük sarsıntısında olduğu üzere. Gölcük zelzelesi olduktan sonra gücün bir kısmı Düzce'ye transfer edildi. Bir ay sonra Düzce kırıldı. Bir kısmı da Marmara'ya transfer edildi, artık de Marmara kırılmayı bekliyor.”
“Bu bölgelerde biriken enerjiyi daha da artırmış olabilir”
“Bu zelzelenin de olmasıyla düşünülmesi gereken bir şey var. O bahiste da uyarmak istiyorum yetkilileri. Bu sarsıntıdan sonra bilhassa Palu – Bingöl arasına veya Sivrice Gölü – Malatya – Adıyaman – Çelikhan yöresine hatta Kahramanmaraş yöresine artık dikkatli bakmak lazım. Oralara da gerilim transferi olmuş olabilir. Aslında orada birikmiş olan enerjiyi, yükü daha fazla da artırmış olabilir. Kırılması bakımından hassas hale getirmiş olabilir.
-Batı'yı beklerken Doğu kırıldı, buraya da çok dikkat etmemiz gerekiyor?
“Doğu Anadolu fayı Hatay'a kadar geliyor. Buradan da güney sonlarımıza kadar gidiyor. Buradaki uzunluğu yaklaşık 600 km. Kuzey Anadolu fayı da Yunanistan'a kadar uzanıyor. Bizim hudutlarımızda 1600 km. Bu iki fay boyunca Anadolu Batı'ya gerçek hareket ediyor. Her iki fay boyunca da sürtünme var. Münasebetiyle bu hareket kimi yerleri kilitleyerek güç birikimine neden oluyor. Tıpkı Kuzey Anadolu fayında olduğu üzere ve sarsıntılar meydana geliyor.
Kuzey Anadolu Fayı 20'nci yüzyılda büyük ölçüde gücünü boşalttı. Artık Marmara'yı bekliyor. Marmarayı da kırdığı an boşalacaktır gücü. Ondan sonra tekrar güç biriktirmeye devam edecektir.
Kuzey Anadolu fayı çalışırken Doğu Anadolu fayı uykudaydı.Bu yeni uyandı. Onun için Sivrice zelzelesi yerbilimciler açısından daha dikkat edilmesi gereken bir sarsıntıya dönüştü.”
“Böyle bir durumda ben rahat değilim”
-Az evvel dikkat çektiğiniz yerleri tekrarlar mısınız?
“Palu ve Bingöl'e gerçek olan kesim, ayrıyeten Sivrice'den Adıyaman yöresine hakikat olan kısım gerilim transferi iletilmiş olabilir. Net olarak bilmiyoruz fakat dikkatli olunması gerek.
Kahramanmaraş'ın Türkoğlu yöresinde en son zelzele 1513'te oldu. Şu an 2020. Anaormal bir vakit geçmiş. Burada 1513'te 7.4 büyüklüğünde zelzele var. Burası da zelzeleye hamile bir yer. Buralara da dikkat etmek lazım. Ne yapacağız? Şimdiden ziyan azaltıcı tedbirlere başvuracağız.
-Böyle bir kırılma rahatlama mıdır öbür zelzelelere işaret midir?
“Elazığ ve etrafında bir rahatlama oldu. Güç boşaldı. Lakin yerbilimci olarak biz rahatladık mı? Hayır. Doğu Anadolu fayı tahminen de bir uyanış içerisinde. Birinci belirtisini verdi. Tahminen makul bir dönemde, nasıl 39-99 ortasında 7'den büyük 7 zelzele üretti, tahminen bu fay da başlayacak sarsıntı üretmeye.
Böyle bir durumda ben rahat değilim. Hasebiyle yöneticilerin bu fayın etkin bir fay olduğuna dikkat ederek, şimdiden tedbirleri almaları lazım.”
Naci Görür'ün 6 Ekim 2019'da yaptığı açıklamalar Elazığ zelzelesi sonrası toplumsal medyaya damga vurmuştu.
Görür katıldığı programda Doğu Anadolu fay sınırında güç biriktiğini belirtmiş ve zelzelenin merkez üssü Sivrice'nin de ismini sayarak burada deprem beklediğini kaydetmişti.
Görür deprem sonrası ise “Uyarılar yaptım. Ancak maalesef pek bir şey yapılmadı. Tıpkı İstanbul’da olduğu gibi” demişti.
Prof. Dr. Görür, Doğu Anadolu fayına ait tasalarını daha evvel de lisana getirmişti
Prof. Dr. Görür, Elazığ sarsıntısına ait tahlilini Twitter'dan paylaşmış ve Doğu Anadolu fayının (DAF) birikmiş gücünü boşaltmak için öbür zelzelelere yol açabileceği telaşını lisana getirmişti.
DAF'ın yaklaşık 600 kilometre uzunluğunda, sol istikametli ve gerçek atımlı olduğunu kaydeden Görür'ün, tahlili şu biçimdeydi:
“1-Bu zelzelenin olduğu yerde 1874 yılında 7.1, 1875’de 6.7 büyüklükte iki zelzele olmuş.
2-Bu sarsıntıdan sonra Sivrice-Bingöl ve Sivrice-Pütürge-Çelikhan ortasına bilhassa dikkat edilmelidir.
3-Deprem çizgisi üzerindeki kırsal yerleşim alanları yapı stoku bakımından sarsıntı inançlı değildir. Bu bakımdan yapısal hasar fazla olabilir. İnşallah can kaybı fazla olmaz. Şu an itibariyle köylere şimdi ulaşılamadığı için yanlışsız hasar tespiti yapmak mümkün değildir.
4-Bu sarsıntı kanaatimce telaş vericidir. DAF uzun vakittir sessizdi. Artık uyandı. Kuzey Anadolu Fayı (KAF) üzere davranacağından kaygı ediyorum. Biliyorsunuz KAF 20. asırda 1939-1999 tarihleri ortasında çok sayıda 7’nin üzerinde sarsıntı üreterek gücünü boşalttı (İstanbul hariç). Birebir şeyi makul bir süreçte DAF da yapabilir. Hakikaten bu fay boyunca;
-
1513 Maraş civarı 7.4;
-
1872 Amanos, 7.5;
-
1874 Sivrice-Palu ortası 7.1;
-
1875 Sivrice 6.7;
-
Çelikhan 7.1.
Gördüğünüz üzere bu sarsıntılar üzerinden bir oldukça vakit geçmiş.”
