Meclis'te MHP dışındaki muhalefet partilerinin karşı çıktığı Libya tezkeresi 184'e karşı 325 oyla kabul edildi. Böylelikle Türk askerinin Libya'ya gönderilmesinin önü resmen açılmış oldu. Pekala Libya'yı bu kadar özel kılan ne? Ülkedeki siyasi durum nasıl? Bölgede ekinliği olan ülkeler kim ve ne istiyorlar?
Libya'da Muammer Kaddafi'nin devrildiği 2011'de başlayan iç savaş hala sürüyor.
Birleşmiş Milletler'in (BM) siyasi tahlil eforları da bugüne kadar muvaffakiyete ulaşmış değil.
İki farklı hükümet tarafından yönetilen ve coğrafik olarak da üçe bölünmüş durumda olan Libya'da yabancı ülkelerin de bu çatışmaya giderek daha çok müdahil olması ve farklı kümeleri desteklemesi çatışmaların sürmesinde kıymetli rol oynuyor.
Libya'nın Trablus ve Sirte üzere batısındaki kentleri BM tarafından desteklenen ve milletlerarası alanda tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti; doğu kesitlerini ise Tobruk merkezli General Halife Hafter'e bağlı kümeler denetim ediyor.
Libya'nın büyük oranda çöl olan güney kısımlarının denetimi de lokal aşiretlerin elinde.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır, Rusya, Fransa, Katar ve İtalya da Libya'daki duruma bir formda dahil olan ülkeler ortasında yer alıyor.
Son olarak, Türkiye de Libya'ya asker göndermeye hazırlanıyor.
BBC Türkçe Servisi de Libya'da alanda tesirli olan siyasi aktörler kim?Hangi ülke ne istiyor? mercek altına aldı.
Mustafa Fayez al-Sarraj
2016 yılında BM'nin arabuculuğunda varılan mutabakat çerçevesinde kurulan Ulusal Mutabakat Hükümeti'nin başbakanı ve Cumhurbaşkanlığı Konseyi'nin de lideri.
Haftar, Trablus ve Misrata bölgelerini denetim ediyor. Buralardaki lokal milis güçlerinin yanı sıra Müslüman Kardeşler de dahil olmak üzere İslamcı örgütler ve eski Savunma Bakanı Osama el Cuveyli'ye bağlı güçlerin de dayanağını alıyor.
Sarraj, birebir vakitte Türk hükümetinin de Libya'da desteklediği kümesi temsil ediyor.
Türkiye, Nisan ayında Trablus'a karşı başlatılan taarruz karşısında Sarraj idaresine insansız hava araçları ve ekipman takviyesi vermeye başladı.
Sarraj, Kasım ayı sonunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile İstanbul'da yaptığı görüşmenin akabinde deniz yetki alanlarının sonlandırılmasına ait bir mutabakat muhtırası imzaladı.
Geçen hafta içerisinde de Sarraj hükümeti, bir mektup yazarak Türkiye'den resmen asker talep etti.
Türkiye'nin bu takviyesinin ardında Sarraj'ı destekleyen kümeler ortasında Libya'da Müslüman Kardeşler'in de olması ve bu kümeye yakın bir isim olmasının tesirli olduğunu söyleyenler de mevcut.
General Halife Hafter
Libya'nın üçte ikisi General Halife Hafter'e bağlı Libya Ulusal Ordusu'nun denetimi altında bulunuyor.
General Halife Hafter bilhassa 2014'ten bu yana güçlendi ve ülkenin stratejik yerlerini ele geçirmeye başladı.
Hafter, Türkiye ve Katar'ı Libya'da İslami bir idare kurmaya çalışmakla suçluyor. Temmuz ayında Hafter'e bağlı güçler, altı Türk denizciyi rehin aldı ve daha sonra özgür bıraktı.
Hafter, bilhassa 2019 yılında İslamcı kümelere yönelik operasyonlarını ağırlaştırdı ve Nisan ayında da Trablus'a karşı taarruza geçti.
Mısır, Suudi Arabistan ve BAE'nin askeri dayanağını aldığı biliniyor. Hatta Mısır ve BAE'nin Libya Ulusal Ordusu'na takviye vermek hedefiyle hava operasyonları düzenlediği de belirtiliyor.
Türkiye
Türkiye, 2011 yılında iç savaşın başlangıcından bu yana Libya'da faal ülkeler ortasında yer alıyor.
Önce Muammer Kaddafi'ye karşı çaba eden ve Bingazi'de ağırlaşan silahlı kümeleri destekleyen Türkiye, Libya'da iki farklı hükümetin ortaya çıkmasının akabinde Sarraj'a dayanak verdi.
Türkiye'nin bilhassa Hafter'in operasyonlarının ağırlaştığı periyotta insansız hava araçlarıyla (İHA) Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne bağlı güçlere takviye verdiği bildiriliyor.
Ayrıca, silah ve özel harekatçıların da Libya'ya gönderildiği argüman ediliyor.
Türkiye, Kasım ayında Sarraj hükümeti ile deniz yetki alanları ve güvenlik alanında bir işbirliği muahedesi imzaladı.
Türkiye'nin bilhassa Doğu Akdeniz'de doğalgaz arama faaliyetlerle başlayan yeni gayret alanında elini güçlendirmesi için Sarraj'ın iktidarda kalması ve yapılan mutabakatın uygulanması gerekiyor.
Mısır
Mısır cumhurbaşkanı Abdulfettah el Sisi
Mısır da Hafter'i destekleyen ülkeler ortasında başı çekiyor.
Libya iç savaşının birinci yıllarında doğudaki silahlı kümelerin liderliğini yapan Hafter'in ülkenin doğu komşusu Mısır ile işbirliğinin bu devirlerde başladığı belirtiliyor.
Mısır, bilhassa 2013 yılındaki askeri darbeden bu yana Müslüman Kardeşler başta olmak üzere radikal olduğunu düşündüğü İslamcı kümeleri önemli bir güvenlik tehdidi olarak görüyor.
Mısır hükümeti, ülke hudutları içerisinde İslamcılara karşı ağır operasyonlar düzenlerken, Libya'daki Sarraj idaresinin de bu kümeleri desteklediğini düşünüyor.
Mısır'ın ayrıyeten Libya'ya yönelik çok önemli ekonomik çıkarları da bulunuyor. 1991 yılındaki Körfez Savaşı'ndan bu yana Libya'dan aldığı ucuz petrol uygulamasının muahedesinin ülkenin istikrara kavuşmasının akabinde da devam ettirmek istiyor.
Ayrıca, savaşın sona erip Libya'nın yine yapılandırılmasında Mısır, kendi şirket ve çalışanlarının de rol almasını umuyor.
Birleşik Arap Emirlikleri
Libya'da son yıllarda giderek tesirli olan ülkelerden birisi de BAE.
Geçtiğimiz yıllarda, BAE, Hafter ile Sarraj ortasında siyasi bir tahlil bulunması için yürütülen müzakerelere evsahipliği yaptı.
Sarraj'ın Hafter'in ülkenin başkanı olmasını kabul etmemesi üzerine bu görüşmeler başarısız oldu ve Hafter Nisan ayında Trablus'a karşı taarruza başladı.
Ayrıca Hafter'i destekleyen klasik ve toplumsal medya mecralarının finansmanının da BAE'den geldiği istikametinde argümanlar da bulunuyor.
BAE, radikal İslam'la global çapta gayret etme emelinin bir modülü olarak Hafter'in desteklenmesi gerektiğini savunuyor.
Rusya
Uzunca bir müddet her iki kümeyle da temasını korudu. Lakin son periyotta Rusya'nın dayanağının Hafter'e bağlı kümelere hakikat kaymaya başladığı görülüyor.
Özellikle 2019 yılıyla birlikte Rusya ile Hafter ortasındaki görüşmeler de ağırlaştı.
Son devirde Rusya'da özel bir güvenlik şirketi olan Wagner Group'un Libya'ya savaşçı yolladığı istikametindeki argümanlar da artmaya başladı.
Rusya bu savları yalanlıyor.
Rusya'nın Libya'daki öncelikleri ortasında Kaddafi devrinde yapılmış güç mutabakatlarını devam ettirecek, istikrarlı bir idare kurulması var.
Ayrıca, Suriye'deki iç savaşın sona yaklaştığı bir devirde Libya'da kendisine yakın bir idarenin misyona gelmesi, Rusya'nın Akdeniz'deki varlığını da güçlendirecek bir gelişme olarak gösteriliyor.
Amerika Birleşik Devletleri
Libya'da NATO'nun hava operasyonları ve uçuşa yasak bölge ilan edilmesiyle Kaddafi'nin devrilmesinde değerli rol oynayan ABD, son devirde yaşananlar karşısında net bir tavır takınmış değil.
ABD, Hafter ile direkt temas kuruyor. 20 yıl ABD'de yaşayan ve ABD vatandaşı olan Hafter'in CIA ile geçmişte ilişkisi olduğu tarafında de ortaya atılan tezler var.
Hafter, Trablus'a yönelik taarruzu başlattığında devrin ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton ile telefonda bir görüşme yaptı.
ABD basını bu görüşmede Amerikan idaresinin Hafter'e operasyon için yeşil ışık yaktığını bildirmişti.
ABD daha sonra Hafter'in Libya'daki çatışmalardan sorumlu olacağına dair bir karar taslağının BM Güvenlik Konseyi'ne sunulmasına mani oldu.
İtalya
İtalya Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio
İtalya, Libya'ya coğrafik yakınlığından ötürü buradaki gelişmeleri en yakından takip eden Avrupa ülkelerinden birisi.
Libya, Akdeniz'i geçerek İtalya üzerinden Avrupa'ya ulaşmak isteyen mültecilerin Afrika'daki en değerli çıkış noktalarından birini oluşturuyor.
İtalya'nın mülteci akınını durdurmak için Ulusal Mutabakat Hükümeti ile birlikte çalıştığı ve takviye verdiği belirtiliyor.
Geçen yıl Libya'da tansiyonun yine yükselmesinin akabinde İtalyan yetkililer de devreye girerek, müzakereler yürütmüştü.
Fransa
Fransa ile Libya'da tesirli bir başka Avrupa ülkesi İtalya'nın çıkarları pek örtüşmüyor.
Fransa'nın Kuzey Afrika'daki en temel önceliğini radikal İslam ve bunun dolaylı olarak Avrupa'da yaratabileceği tehditleri denetim altına almak.
Bu nedenle Fransa vakit zaman Libya-Çad sonundaki radikal İslamcı kümelere yönelik hava operasyonu düzenliyor.
Fransa, Libya'da direkt rastgele bir taraf tutmasa da Hafter'e karşı gayret eden birtakım radikal kümelere yönelik hava operasyonları da Hafter'in alandaki ilerlemesine yardımcı oluyor.
